రావు బాలసరస్వతీ దేవి – తెలుగు సంగీత ప్రపంచంలో ఒక వెలుగునిచ్చిన నక్షత్రం. 1928 ఆగస్టు 28న నెల్లూరు జిల్లా వెంకటగిరిలో జన్మించిన ఆమె, చిన్న వయస్సులోనే సంగీతానికి ఆకర్షితమయ్యారు. ఆమెకు సంగీత బోధన ఇచ్చిన తొలి గురువు ఆలత్తూరు సుబ్బయ్య. చిన్నతనంలోనే ఆమెలోని ప్రతిభను గుర్తించిన అతను, శ్రద్ధగా సంగీత విద్యనిచ్చాడు. స్వరాలపై ఆమెకు ఉన్న సహజ మక్కువ, వినసొంపైన గాత్రం ఆమెను చిన్న వయస్సులోనే ప్రత్యేకత కలిగిన గాయనిగా తీర్చిదిద్దింది. కేవలం ఆరు సంవత్సరాల వయస్సులోనే ‘‘హిస్ మాస్టర్స్ వాయిస్’’ అనే ప్రఖ్యాత కంపెనీ ద్వారా ఆమె తొలి గ్రేమోఫోన్ రికార్డు పొందారు. ఆ కాలంలో అది సాధారణ విషయం కాదు. ముఖ్యంగా ఒక చిన్నారి గాయని అవతరిస్తూ అదే సమయంలో రికార్డు చేయడం అరుదైన ఘట్టం.
సంగీతమే కాదు, బాలసరస్వతీకి నటనపైనా మక్కువ ఉండేది. ఆమె తన చిన్న వయస్సులోనే ‘‘సతి అనసూయ’’, ‘‘భక్త ధ్రువ’’ వంటి చిత్రాల్లో బాలనటిగా నటించి ప్రేక్షకుల ప్రశంసలు అందుకున్నారు. ఈ పాత్రల్లో ఆమె స్వయంగా పాటలు కూడా పాడడం మరో విశేషం. ఆమె గాత్రంలోని స్వచ్ఛత, భావావేశం ఆమెను నటిగా కాకుండా గాయనిగా కూడా ప్రత్యేకంగా నిలిపింది. 1936లో ప్రముఖ దర్శకుడు కె. సుబ్రహ్మణ్యం ఆమె ప్రతిభను గుర్తించి తమిళ సినిమాల్లో అవకాశం కల్పించారు. ‘‘భక్త కుచేల’’, ‘‘బాలయోగిని’’, ‘‘తిరునీలకంఠర్’’ వంటి సినిమాల్లో ఆమె నటన, గానం రెండూ ప్రేక్షకుల హ•దయాలను గెలుచుకున్నాయి. ఈ సినిమాల ద్వారా ఆమె దక్షిణ భారత సినీ రంగంలో ప్రాముఖ్యత పొందారు.
1943లో వచ్చిన ‘‘భాగ్యలక్ష్మి’’ చిత్రం ఆమె సినీ ప్రస్థానంలో మైలురాయి. ఈ చిత్రంలో ఆమె పాడిన ‘‘తిన్నెమీద సిన్నోడా’’ అనే పాట తెలుగు సినిమా చరిత్రలో మొదటి ప్లేబ్యాక్ సాంగ్గా నిలిచింది. అంటే తెరపై నటించే వ్యక్తికి వెనుకనుంచి వేరే గాయని పాట పాడే విధానాన్ని తొలిసారి తెలుగు సినిమాలు అనుసరించాయి. ఈ కొత్త ప్రయోగం నాటి ప్రేక్షకులకు వినూత్నంగా అనిపించడమే కాకుండా, ఆ తర్వాత సినిమాల్లో సంగీత ప్రసారానికి కొత్త దారులు తెరచింది. ఈ ప్రయోగం ద్వారా సినిమా పాటలు నటుల మోసే భారం కాకుండా, గాయనీ గాయకుల గొంతులపై ఆధారపడే స్థితికి చేరాయి. రావు బాలసరస్వతీ దేవి గారి గానం ఈ మార్పులో మార్గదర్శిగా నిలిచింది.

సినిమాలకే పరిమితం కాకుండా, బాలసరస్వతీ దేవి ఆకాశవాణి వేదికపైనా విశేష సేవలు అందించారు. ఆమె తొలి లలిత సంగీత గాయని అని చరిత్ర గుర్తిస్తోంది. ఆ కాలంలో రేడియో అనేది ఎన్నో ఇళ్లలో సంగీతానికి తొలి పరిచయ వేదిక. ఆమె పాడిన తీయని పాటలు అప్పటి లక్షలాది మంది శ్రోతల గుండెల్లోకి ప్రవేశించి, సంగీతానందాన్ని పంచేవి. ఆమె స్వరం వినిపించని రోజు ఆ కాలంలో చాలామంది ఊహించలేరు. తెలుగు సంగీతాన్ని రేడియో ద్వారా ఇంటింటికీ తీసుకెళ్లినవారిలో ఆమె ముందువరసలో ఉంటారు. ఆమె గాత్రమాధుర్యం, సరళమైన రాగ సూత్రాలు, సుగమ సంగీతానికి ఆమె ఇచ్చిన కొత్త రూపం తెలుగువారి మనసుల్లో నిలిచిపోయాయి.
తెలుగు పాటలతో పాటు ఆమె తమిళ, కన్నడ, హిందీ భాషల్లో కూడా పాడడం ద్వారా బహుభాషా గాయనిగా పేరు పొందారు. భాషపై పట్టు, స్వరాలపై దిట్టమైన అదుపు ఆమెను ఈ విస్త•త పరిధిలో ప్రసిద్ధిగాంచేలా చేసింది. బాలసరస్వతీ గారి గాత్రంలో ఉన్న మ•దుత్వం, భావాన్ని అందించే శక్తి, ప్రతి పాటను ఒక జీవంతో పాడే ఆమె శైలి సంగీత ప్రియులకు మంత్రముగ్ధంగా అనిపించేది. ఆమె పాటలు వినిపించగానే శ్రోతకు ఆ పాటలోని భావం నేరుగా చేరిపోవడం ఆమె ప్రతిభకు నిదర్శనం.
ఆమె సంగీతానికి కేవలం వినోదం కాకుండా, ఆధ్యాత్మికత, సామాజిక బాధ్యత అనే కోణాలు కూడా ఉన్నాయని గుర్తించగలిగారు. ఆమె పాటలు సాంప్రదాయిక భావాలను ఆధునిక సంగీతంతో మిళితం చేయగలిగిన తత్త్వవేత్త స్థాయిలో ఉండేవి. అప్పటి సంగీత ప్రపంచంలో పురుషాధిక్యత ఎక్కువగా ఉన్నప్పుడు, బాలసరస్వతీ దేవి గారు ఒక మహిళగా స్వతంత్రంగా నిలిచి, తన క•షి ద్వారా గౌరవం పొందారు. ఆమె సాధన, నిబద్ధత, ప్రతి పాట పట్ల చూపిన శ్రద్ధ వలననే ఆమెకు ఈ స్థానం దక్కింది.
ఆమె సంగీత సేవకు గుర్తింపుగా 2023లో ఆంధప్రదేశ్ ప్రభుత్వం ‘‘వైఎస్ఆర్ లైఫ్టైమ్ అచీవ్మెంట్ అవార్డు’’ను ప్రకటించింది. ఇది కేవలం ఒక పురస్కారం కాదు, ఆమె దశాబ్దాల పాటు సంగీతానికి చేసిన సేవకు గౌరవంగా ఇచ్చిన అభినందన. ఆమె జీవితం సంక్షోభాల మధ్య, కష్టాల్లో సైతం సంగీతాన్ని ప్రేమిస్తూ సాగిన ఒక దీపశిఖను పోలి ఉంటుంది.
2025 అక్టోబర్ 15న, 97 ఏళ్ల వయసులో హైదరాబాద్లో ఆమె పరమపదించారు. ఆమె మరణం తెలుగు సంగీత ప్రపంచానికి తీరనిలోటు. ఆమె పాడిన పాటలు, ఆమె చేసిన సేవలు తెలుగు సంస్కృతి, సంగీత చరిత్రలో శాశ్వతంగా నిలిచిపోతాయి.
రావు బాలసరస్వతీ దేవి జీవితం సంగీతానికి అంకితమైన జీవితం. ఆమె స్వరం కాలాన్ని మించి తరతరాలకు మార్గదర్శిగా నిలుస్తుంది. ప్రతి గాయని, గాయకుడు ఆమె జీవితాన్ని చూసి ప్రేరణ పొందవచ్చు. ఆమె పాటలు మన గుండెల్లో మారుమోగుతూనే ఉంటాయి. ఆమె కేవలం గాయని కాదు. సంగీతం పట్ల అఖండ భక్తి కలిగిన, శ్రద్ధగా సాధన చేసిన, తపస్సుతో సాధించగలిగిన జీవన స్ఫూర్తి. ఆమె పేరు తెలుగు పాటల చరిత్రలో మరిచిపోలేని జ్ఞాపకం.
రావు బాలసరస్వతీ దేవి జీవితాన్ని పరిశీలించినప్పుడు, అది కేవలం ఒక వ్యక్తిగత ప్రయాణం కాదు. అది ఒక యుగానికి చిరునామా. ఒక సామాన్య గ్రామంలో జన్మించి, గానం ద్వారా ప్రపంచాన్ని ఆకట్టుకోవడం సాధ్యమేనని ఆమె నిరూపించారు. ఆమె గాత్రం ఇంకా మన చెవుల్లో మోగుతూనే ఉంటుంది. ఆమె జీవితం సంగీత ప్రేమికులకు మార్గదర్శకం, నూతన గాయనులకు ప్రేరణ. సంగీతం అంటే కేవలం శబ్దాలు కాదు, అది ఆత్మను తాకే అనుభూతి అని ఆమె చూపించారు.
ఇలాంటి గాయని తెలుగు నేలపై పుట్టినందుకు మనందరికీ ఎంతో గర్వకారణం.
- దక్కన్న్యూస్, ఎ : 9030 6262 88
