ఒకప్పుడు భారత సాయుధ దళాలకు సేవలందించింది ‘గొంగడి’ (సాంప్రదాయ నల్లని ఉన్ని నుండి నేసిన దుప్పట్లు). సరిహద్దుల్లో కఠినమైన శీతాకాలంను తట్టుకునేందుకు గొంగడి ఎంతో ఉపయోగపడుతుంది. ప్రత్యేకమైన నల్ల-ఉన్ని డెక్కానీ గొర్రెల జాతిని కోల్పోవడం మరియు మారిన స్థానిక మార్కెట్‍ వల్ల గొంగడి క్రాఫ్ట్ కనుమరుగైంది. తెలంగాణలో అంతరించి పోతున్న గొంగడి సంప్రదాయాన్ని, తయారు చేసే విధానాన్ని, తెలంగాణ రాష్ట్రం ఏర్పడ్డాక ప్రభుత్వం గొర్రెల కాపరులు అయిన గొల్ల కురు మలుకు చేయూత నిచ్చేందుకు గొర్రెలను పంపిణీ చేసి తోడ్పా టును అందిస్తుంది. గొంగడి నేసే చేతి కళను (క్రాఫ్ట్) సజీవంగా ఉంచేందుకు ముఖ్యమంత్రి కేసీఆర్‍ ప్రోత్సాహం అందిస్తున్నారు.
‘‘స్థానికంగా లేని జాతు లను ప్రభుత్వం ప్రోత్సహిస్తు న్నందున డెక్కానీ గొర్రెలు సంఖ్య పెరిగింది’’. ఎరుపు / గోధుమ గొర్రెలు చాలా ఉన్నాయి. ఇటువంటి గొర్రెలు ఉన్నికి పనికిరావు. ప్రభుత్వం ఈ జాతిని తీసివేసి, బ్యాంకెట్లకు అవసరమయ్యే డెక్కానీ గొర్రెలను అందిస్తే వాటి వెంట్రుకల నుండి గొంగడి తయారు చేయవచ్చు. గతంలో నల్ల డెక్కానీ గొర్రెలు 80 శాతం ఉమ్మడి మెదక్‍లో ఉండేవి. ప్రస్తుతం అవి 10 శాతం మాత్రమే ఉన్నాయి.
తయారు చేయు విధానం :
మహిళ ఒక చిన్న చెక్క బల్ల మీద కూర్చుని, కొన్ని కార్డడ్ ఉన్ని తీసుకుంటుంది. ఆమె ఎడమ చేయి ఉన్నిని పట్టుకున్నప్పుడు, ఆమె కుడి తొడపై ఉంచిన కడురు, కుదురును, వేలితో ఉన్నిని ఖచ్చితంగా మెలితిప్పినట్లుగా మరియు నూలుగా మారుస్తుంది. తెలంగాణకు చెందిన సాంప్రదాయ ఉన్ని దుప్పటి అయిన గొంగడి యొక్క స్పిన్నర్లు నల్ల డెక్కానీ గొర్రెల జాతి ఉన్ని నుండి తయారు అవుతుంది.
గొర్రెలు సంవత్సరానికి రెండుసార్లు చేతితో కత్తిరించ బడతాయి. ఇక్కడ ఉన్ని రంగులతో క్రమబద్ధీకరించ బడుతుంది. స్త్రీలు సాంప్రదాయ ఎకుబడ్డతో ఉన్నిని హ్యాండ్‍కార్డ్ చేసి, ఆపై ఉడుడిని కడురు (కుదురు) ఉపయోగించి నూలుగా తిప్పు తారు. నేయడం పురుషుల చేత చేయబడు తుంది. ప్రతి గొంగడి విడిగా వార్పేడ్‍, నేసిన మరియు ఒక కడాతో పూర్తి అవుతుంది. నేయడానికి ముందు, నమూ నాలను వార్ప్లో కలుపు తారు. ఆపై చింతపండు గింజలతో చేసిన పేస్ట్ను ఉపయోగించి వార్ప్ పరిమాణంలో ఉంటుంది. గుంటా మగ్గం (పిట్‍ లూమ్‍) సెట్‍ చేయబడింది. మరియు గొంగడి అల్లికం పూర్తయిన గొంగడి మగ్గం నుండి తీసివేయబ డుతుంది. ఆపై కాడా తయారీదారులు పొడవాటి అంచులలో వక్రీకరించి కడను నేస్తారు.
జాతి మరియు ఉన్ని యొక్క పునరుజ్జీవనంతో, గొంగడి పునరుజ్జీవనం వచ్చింది. గొర్రెల కాపరులు, స్పిన్నర్లు, నేత కార్మికులు మరియు కడా తయారీదారులు గొంగడి యొక్క జ్ఞానం మరియు నైపుణ్యాన్ని నిలబెట్టుకుంటున్నారు.
పూర్వం ప్రత్యేకంగా కురుమ సమాజమే గొంగడిని నేసేది. కానీ గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా, ఇతరులు కూడా ఈ వృత్తిలోకి ప్రవేశించారు. కురుమ సమాజంలో గొంగడి లేకుండా ఏదైనా శుభ సంఘటన, వేడుక లేదా మతపరమైన కర్మలు చేస్తే అసంపూర్ణంగా పరిగణించబడతాయి. వారు గొంగడికి అంతటి ప్రాధాన్యత ఇచ్చేవారు.
కానీ దుప్పటి తయారీకి ఉన్నిని అందించే నల్ల డెక్కానీ గొర్రెల జాతి తొంభైల మధ్యకాలం తరువాత వేగంగా కనుమరుగు అయ్యింది. జాతి కొరత ఏర్పడిన తరువాత, ప్రజల జ్ఞానం మరియు నైపుణ్యాలు క్రమంగా కోల్పోతున్నాయి. ఇది ఉన్ని క్రాఫ్ట్ అంతరించి పోవడానికి దారితీసింది. ‘నల్ల గొర్రె’ లేదా డెక్కానీ గొర్రెలతో పాటు గొంగడి దాదాపుగా కనుమరుగైంది.
డెక్కానీ గొర్రెలు అందుబాటులో లేనప్పుడు కురుమలు వృత్తిని మార్చుకోవలసి వస్తుంది. మొత్తం సమాజం ప్రత్యామ్నాయ ఉద్యోగాల కోసం నగరాలకు వలస వచ్చింది. అదృశ్యమైన కొన్ని సంవత్సరాల తరువాత మళ్లీ గొంగడి పునరుజ్జీవనాన్ని చూస్తుంది.
ఏదేమైనా, ఒక దశాబ్దం కాలంలో, సమిష్టి ‘డెక్కని గొర్రెల, మేకల పెంపకందార్ల సంఘం ద్వారా, గొర్రెల పెంపక సమాజం చేసిన ప్రయత్నాల ద్వారా ప్రాచీన సంప్రదాయం పునరుద్ధరించ బడింది. గొంగడి తయారీ సృజనాత్మకత మరియు సహనాన్ని కోరుతుంది.
పక్రియ నెమ్మదిగా ఉంటుంది కాని ఫలితం ప్రత్యేకంగా ఉంటుంది. గొంగడి దుప్పటి యొక్క ప్రత్యేక లక్షణాలలో ఒకటి గొంగడి క్షీణించదు. కాని చివరికి ముదురుతుంది. చాలా కాలం పాటు ఉంటుంది, ఎందుకంటే ఇది చేతిలో తయారు అవుతుంది. నేత కార్మికులు దుప్పట్లే కాకుండా యోగా మాట్స్, బెడ్‍షీట్లు మరియు తివాచీలను ఆర్డర్ల ఆధారంగా తయారు చేస్తారు. తెలంగాణలోని మెదక్‍, సంగారెడ్డి, సిద్దిపేట మూడు జిల్లాల్లో గొంగడి నేతలు 600 కుటుంబాలు ఉన్నాయి.
ఇంతకుముందు ఈ సంప్రదాయం కురుమ సమాజానికి మాత్రమే పరిమితం చేయబడింది, కానీ ఇప్పుడు, గొంగడి పునరుద్ధరించబడిన తరువాత, అన్ని కుల అడ్డంకులను అధిగ మించింది. ప్రతి కులం మరియు సమాజం ఇప్పుడు ఈ వృత్తిలో పాలుపంచుకున్నాయి.ప్రస్తుతం డెక్కానీ గొర్రె కొరత లేనప్పటికీ, తరువాతి తరం సంప్రదాయాన్ని ముందుకు తీసుకెళ్లకపోవచ్చని గొంగడి నేత కార్మికులు భయపడుతున్నారు.
ఈ వృత్తిలో 600 కుటుంబాలుఉన్నాయి. వీరిలో 150 మంది మహిళలు స్పిన్నింగ్‍లో నైపుణ్యం కలిగి ఉన్నారు. ఏడుగురు కడా (సరిహద్దు) తయారీదారులు ఉన్నారు. అయితే ఈ సంప్రదాయాన్ని యువతరానికి అందించడం చాలా కష్టంగా ఉంది అని తయారీదారులు అంటున్నారు.ఈ తరానికి సహనం లేదు. వారికి నేర్పించడం చాలా కష్టం. ఏదేమైనా ఈ సంప్రదాయంలో భాగ స్వామ్యం కావడానికి మరియు దానిని నేర్చుకోవడానికి సంగం యువతరానికి సహాయం చేస్తుంది.
మాంసం ఉత్పత్తిలో తెలంగాణ ముందు వరుసలో ఉంది. కోట్ల విలువైన మాంసాన్ని ఎగుమతి చేస్తుంది. నేషనల్‍ సెంటర్‍ ఫర్‍ డిసీజ్‍ కంట్రోల్‍ (ఎన్‍సిడిసి) చొరవ కింద గొర్రెల పెంపకం కోసం తెలంగాణ ప్రభుత్వం ఎనిమిది జిల్లాలకు రూ .398.88 కోట్లు మంజూరు చేసింది. ఈ ప్రయత్నంలో భాగంగా, పొరుగు రాష్ట్రాల నుండి స్వదేశీయేతర జాతులను తీసుకువచ్చారు. దీంతో జాతి మరియు హస్తకళల విలువ పెంచబడింది.
2004లో గొర్రెల కాపరులు డెక్కానీ జాతిని మరియు గొంగడి దుప్పట్లను కూడా పరిరక్షించే ప్రయత్నంతో డిజిఎంపిఎస్‍ను ఏర్పాటు చేశారు. తెలంగాణకు చెందిన బా బా బ్లాక్‍ షీప్‍ను పునరుద్ధరించ డంతో గొంగడి దుప్పటి యొక్క నూలు సంప్రదాయం, డెక్కానీ గొర్రెలు పునరుజ్జీవనం పోసుకుంటున్నాయి.