చట్టాలనేవి మూడు రకాలుగా తయారవుతాయి. ప్రజల కోరిక మేరకు లేదా ప్రజల ఒత్తిడి మేరకు తయారవుతాయి. అదే విధంగా సృజనకారుల అభిప్రాయం మేరకు కూడా తయారవుతాయి, తయారు కావాలి. ఈ రెండింటి ప్రభావం తగ్గిపోయినట్టుగా అన్పిస్తుంది. ఇప్పుడు చట్టాలు ఎక్కువగా పాలకుల ఇష్టాల మేరకు తయారవుతున్నట్టు కన్పిస్తుంది. ఇప్పుడు దేశంలో జరుగుతున్న రైతుల ధర్నాని గమనించినా చాలా చట్టాలని గమనించినా అలాగే అన్పిస్తుంది.
ప్రజల ఒత్తిడి కారణంగా కూడా ఆ మధ్య కాలంలో వచ్చిన చట్టం నిర్భయ చట్టం. ఈ చట్టం ద్వారా ఇండియన్‍ పీనల్‍ కోడ్‍లో, క్రిమినల్‍ ప్రొసీజర్‍ కోడ్‍లో కొన్ని ప్రధానమైన మార్పులు వచ్చాయి. రచయితల రచనల్లోని కోరిక వల్ల అభిప్రాయాల ఆధారంగా కూడా చట్టాలు వస్తాయి. అయితే రచయితలు ఆ విధంగా రచనలు చేయాలి. కానీ తెలుగులో ఏ కొద్ది మంది మాత్రమే అలాంటి రచనలు చేస్తున్నారు. చాలా మంది శాసనాలు, చట్టాలు అనగానే ఆమడదూరంలో వుంటారు. మనం ఉదయం లేచిన దగ్గరి నుంచి నిద్రించే వరకు మనం చట్టాలు ద్వారా పాలించబడుతున్నాం.
నిర్బంధంలో వున్న వరవరరావు గురించి ఏవో రెండు ప్రకటనలు ఇచ్చి చాలా మంది చేతులు దులుపుకుంటున్నారు తప్ప దాన్ని కావల్సినంతగా కథల్లోకి, కవిత్వంలోకి మొత్తంగా సృజనలోకి తీసుకొని రావడం లేదు. నేనా మధ్య రాస్తున్న కొన్ని క్రిటికల్‍ లీగల్‍ వ్యాసాలను చదివి ఓ ఇద్దరు ముగ్గురు మిత్రులు ఇదే అభిప్రాయాన్ని వెలిబుచ్చారు. ‘‘చాలా విషయాలని ఆర్ట్రూపంలోకి తీసుకొని వస్తే ఎక్కువ మందిని ఆకర్షిస్తాయని నువ్వంటావు కదా. ఆ పనిని నువ్వు చేయవచ్చు కదా అని ఓ ఇద్దరు ఆత్మీయులు అన్నారు. నిజానికి ఆ పనిని నేను చాలాకాలంగా చేస్తున్నాను. అయితే వాళ్ళు ఎక్కువగా అలాంటివి నా నుంచి కోరుకుంటున్నారని అనిపించింది. వ్యాసం చేసే పని వ్యాసం చేస్తుంది. సాహిత్యం చేసేపని సాహిత్యం చేస్తుంది. కొన్ని సాహిత్యంలో ఇమడకపోవచ్చు. ఇమిడే అవకాశం వున్నప్పుడు అలా చేయడమే సమంజసం. సాహిత్యం అనేది ఎక్కువ కాలం బతుకుతుంది. చాలా మందిని ఆకర్షిస్తుంది.
చట్టాలతో, కోర్టులతో, పోలీసులతో సంబంధం వున్న వాళ్ళు రచయితలు అయినప్పుడు ఆ రచనల్లో వాస్తవికత ఎక్కువ వుండవచ్చు. అయితే మిగతా రచయితలు కూడా కొన్ని అంశాల మీద ఈ రచయితల కన్నా బాగా చెప్పగలరు. నిర్బయ గురించి, స్వేచ్ఛ గురించి, ఆకృత్యాల గురించి చెప్పడానికి వ్యతిరేకించడానికి ఆ వ్యక్తి న్యాయవాదో లేదా న్యాయమూర్తో కావల్సిన అవసరం లేదు.
న్యాయవ్యవస్థతో సంబంధం వున్న రచయితలు వుండవచ్చు. న్యాయవ్యవస్థ దరికి వచ్చిన రచయితలు వుండవచ్చు. రాంగ్‍ రూట్‍లో వెళ్ళితే చాలు ఎవరికైనా చట్టంతో సంబంధం ఏర్పడుతుంది. మన అనుభవంలోకి వచ్చిన ఏ అంశాన్నైనా మనం కవిత్వీకరించవచ్చు. కథలో చూపించవచ్చు. నవలతో విశదీకరించవచ్చు.
సాహిత్యం అనేది మంచి చట్టాలు రావడానికి ఉపయోగించ వచ్చు. అదే విధంగా వున్న చట్టాలని ప్రజలకి ఉపయోగ పడే విధంగా రచనలు చేయ వచ్చు. అణచివేసే చట్టాలని సాహిత్యం ద్వారా బహిరంగ పరచవచ్చు.
చార్లెస్‍ డికెన్స్ కొంత కాలం ఓ న్యాయవాది దగ్గర అప్రెంటీస్‍గా పని చేశాడు. ఎన్నో నవలలని రాశాడు. పారిశ్రామిక విప్లవం వల్ల జరిగే అనర్థాలని ఎన్నో తన నవలలో చూపించాడు. చాలా సమస్యల మీద తను రచనలు చేశాడు. పిల్లల దుర్వినియోగం, జైళ్ళల్లో వుండే స్థితిగతుల మీద ఎన్నోరచనలు చేశాడు. ఆయన రచనల ప్రభావం వల్ల కొన్ని అంశాలమీద ప్రజాభిప్రాయం ఏర్పడి ప్రజలకు ఉపయోగపడే కొన్ని శాసనాలు వచ్చాయి.
హరియట్‍ బీచర్‍ స్టోక్‍ రాసిన ‘అంకుల్‍ టామ్స్ కాచిన్‍’లో ఆఫ్రికన్‍ అమెరికన్లు ఎదుర్కోంటున్న బానిసత్వంలోని వేదనని చూపించారు. ఫలితంగా బానిసత్వం రద్దయ్యే శాసనం వచ్చింది. ఈ నవల రాసిన పది సంవత్సరాల తరువాత ఆమె అబ్రహం లింకన్‍ను కలిసింది. అప్పుడు ఆయన ఆమెతో ఇలా అన్నారు. ‘పెద్దయుద్దానికి దారితీసిన ఆ నవలని రాసిన చిన్నమ్మాయివి నువ్వే నన్నమాట’’ అంటూ శుభాకాంక్షలు చెప్పారు.
జాతి విచక్షణకి వ్యతిరేకంగా నోబెల్‍ బహుమతి పొందిన నాడైన్‍ గోర్డిమర్‍ ఎన్నో రచనలు చేశారు. ఆమె రచనల మీద ఆంక్షలని కూడా విధించారు. మండేలా జైలు శిక్షని అనుభవించడానికన్నా ముందు కోర్టులో ఇచ్చిన ప్రసంగప్రతి (‘‘నేను చావడానికి సిద్ధం’’)ని ముందుగా గోర్డిమర్‍ పరిశీలించింది. ఆమెను అనుసరించి ఇట్లా ఎంతోమంది రచనలు చేశారు. ఫలితంగా జాతివిచక్షణకి వ్యతిరేకంగా 1986వ సంవత్సరంలో ఓ చట్టం వచ్చింది.
అస్టాన్‍ సింక్లేయర్‍ రాసిన జంగిల్‍ (1906) నవలలో ప్రవాస కార్మికుల వ్యధలని చెప్పారు. చికాగోలోని మాంస పరిశ్రమలో వాళ్ళు ఎదుర్కోంటున్న సమస్యలని, పరిశుభ్రత లేని వాతావరణాన్ని ఆ నవలలో వివరించారు. దాంతో ప్రజలు గగ్గోలు పెట్టారు. దాంతో ఆహారాన్ని నియంత్రిస్తూ, పరిశుభ్రతని పాటించాలంటూ అమెరికాలో కొత్త చట్టం వచ్చింది.
తెలుగులో కూడా ఇలాంటి సాహిత్యం వస్తుంది కానీ విమర్శకులు ఆ విషయాలని పట్టించుకున్నట్టుగా అన్పించడం లేదు. నవీన్‍ రాసిన ‘చీకటి రోజు’లు అన్న నవలని ఎంతగా పట్టించుకోవాలో అంతగా విమర్శకులు పట్టించుకోలేదని అన్పిస్తుంది. ఎమెర్జెన్సీ కాలంలో పోలీసులు, రాజ్యం జరిపిన ఆకృత్యాలని ఈ నవలలో నవీన్‍ బట్టబయలు చేశారు. ఈ నవలని డైరీ మాదిరిగా నవీన్‍ రాశారు. రాజ్యం చేసిన ఆకృత్యాలని బట్టబయలు చేసిన నవలగా చీకటి రోజులని పేర్కొనవచ్చు.
ఇప్పుడు దేశంలో వున్న చీకటి రోజులని ప్రతిబింబించే విధంగా రచనలు చేయడానికి రచయితలు జంకుతున్నారని అన్పిస్తుంది. ఈ పరిస్థితికి రచయితలని తప్పుపట్టడానికి వీల్లేదు. ఇప్పుడు ఒక్క మాట ఎవరిని అన్నా వారిపై దాడి చేసే పరిస్థితులు ఏర్పడినాయి. పత్రికలు పూర్తిగా ఏదో ఒక రాజకీయ పార్టీ పక్షంలో వుండటం వల్ల మంచి సాహిత్యం రాకుండా పోతుంది.
మన భారతీయ శిక్షాస్మృతిలో సెక్షన్‍ 295 ఎ వుంది. ఒక తరగతికి చెందిన మతం లేదా మతవిశ్వాసాలకు హాని కలిగించే ఉద్దేశ్యంతో అవమానించారని కేసులు పెట్టడం మామూలు విషయంగా మారిపోయింది. ఓ రాజకీయ నాయకుడి మీద ఓ కార్టూన్‍ వేస్తే చాలు కేసు నమోదవుతుంది. ఆ రచయిత, ఆ కార్టూనిస్ట్ జైలుకెళ్ళిపోతాడు. ఆశీమ్‍ త్రివేది వేసిన కార్టూన్ల కారణంగా అతని మీద రాజద్రోహంతో పాటూ మూడు సెక్షన్ల క్రింద కేసులని పెట్టారు. రాజద్రోహం సెక్షన్ని సుప్రీంకోర్టు కొట్టివేసింది. ఎంత మంది సుప్రీంకోర్టు దాకా వెళ్ళే అవకాశం వుంది.
కథా, కవిత్వం రాసే క్రమంలో అశ్లీల పదాలని వాడటం సరికాదు. మరాఠీ కవి వసంత్‍ దత్తాత్రేయ గుర్‍జార్‍ గాంధీజీ మీద ఓ వ్యంగ్య కవిత రాశాడు. అది తరుచూ పత్రికల్లో ప్రచురితం అవుతూ వస్తుంది. మొదటిసారి అది 1983లో ప్రచురితం అయ్యింది. ఆ కవితని చాలా మంది ప్రశంసిం చారు. సాహిత్య అకాడమి ప్రచురించిన కవితా సంకలనంలో కూడా ఆ కవిత చోటు చేసుకుంది. 1994లో ఆయన మీద కేసు నమోదయ్యింది. చారిత్రక వ్యక్తులని ఆధారం చేసుకొని కవితలు, రచనలు చేయకూడదని సుప్రీంకోర్టు అభిప్రాయపడింది. ఆ కేసు సుప్రీంకోర్టు దాకా వెళ్ళినప్పుడు ఇది జరిగింది. దరఖాస్తులో కోరింది ఒకటి. సుప్రీంకోర్టు తీర్పులో ప్రకటించింది మరొకటి.
చిన్న చిన్న అంశాలకే వ్యక్తుల మనోభావాలు, వ్యవస్థల మనోభావాలు దెబ్బతింటున్నాయి. కేసులు దాఖలవు తున్నాయి. కేసులు కొట్టివేయ బడుతున్నాయి. ఈ మధ్యలో ఆ వ్యక్తి పడిన వేదనని అంచనా వేయలేం. ఒక చిన్న కవిత, ఓ చిన్న ట్వీట్‍, కూడా కేసులు దాఖలు కావడానికి కారణభూతం అవుతున్నాయి. ఇదీ ఇప్పుడు మనదేశంలోని పరిస్థితి.
పేస్‍బుక్స్ని లైక్‍ చేస్తే స్కూలు పిల్లలని అరెస్టు చేసే పరిస్థితి, కార్టూన్‍ వేస్తే జైలుకి వెళ్ళే పరిస్థితి, కవిత రాస్తే ప్రాసిక్యూషన్ని ఎదుర్కొనే స్థితి. ఇది ఇప్పుడు మనదేశంలోని దుస్థితి.
ఈ స్థితే కొనసాగుతుందా? కొన సాగదు. ఎమర్జెన్సీ తరువాత మంచిరోజులు వచ్చాయి. ఏడియమ్‍ జబల్‍పూర్‍ కేసుని రద్దు చేస్తూ రాజ్యాంగంలో సవరణలు వచ్చాయి. ప్రస్తుతం ఎప్పుడూ ప్రస్తుతంలా వుండదు.
కె. శివశంకర్‍ పిళ్ళై నెహ్రూని విమర్శిస్తూ ఎన్నో కార్టూన్లని వేశారు. రాజకీయ వ్యంగ్య చిత్రాలకి అతను పితామహుడని చెప్పవచ్చు. మన దేశానికి స్వాతంత్య్రం వచ్చిన తరువాత అతను నెహ్రూకి వ్యతిరేకంగా లెక్కలేనన్ని కార్టూన్లని వేశారు. అవి దాదాపు 4000లకి మించి వుంటాయని అంటారు.
నెహ్రూ చనిపోవడానికి కొన్ని వారాల ముందు ఆయన వేసిన కార్టూన్‍ని చూసి ‘‘నన్ను వదలాల్సిన పనిలేదు శంకర్‍’’ అని అన్నాడట. రన్నింగ్‍ రేస్‍లో నెహ్రూ ఒక్క అడుగు దూరంలో వుంటాడు. ఆయన చేతిలో టార్చి వుంటుంది. ఆయన కన్నా ముందు పరుగెత్తాలని వెంట పరుగెడుతున్న వ్యక్తుల్లో గుల్జారీ లాల్‍ నందా, లాల్‍ బహదూర్‍ శాస్త్రి, మొరార్జీ దేశాయ్‍, క్రిష్ణమీనన్‍, ఇందిరాగాంధీ వుంటారు. నెహ్రూ తన బలహీనతలని శంకర్‍ కార్టూన్‍ ద్వారా తెలుసుకునేవాడు. ఆ తరువాత ఇందిరాగాంధీ హయాంలో శంకర్‍ తన వీక్లీ మూసి వేశాడు.
నెహ్రూలు, అబ్రహం లింకన్‍లు వస్తారు. వచ్చినా రాకపోయినా రచయితలు దోపిడీ ప్రపంచాన్ని తమ రచనల్లో ఎత్తి చూపాలి. మనిషి స్వేచ్ఛకి భంగం వాటిల్లినప్పుడు గొంతెత్తాలి. చట్టాలు మారినా, మారకపోయినా రాజీలేని రచనలని రచయితలు కొనసాగించాలి.
రెండు రాష్ట్రాలు ఏర్పడిన తరువాత రెండు పెద్ద ఎన్‍కౌంటర్లు రెండు రాష్ట్రాల్లో ఒకేసారి జరిగాయి. అప్పుడు ఓ కవిత రాశాను ఆంధ్ర జ్యోతిలో – అది 27.4.2015లో అచ్చయింది. ఆ కవిత ఇలా వుంటుంది.
‘‘ఎంతో అందమైన అడవి
దట్టమైన అడవి
సుందరమైన అడవి
మంచుకురిసే వేళకూడా
ఇక్కడే వుండిపోవాలని వుంది
నిద్రకు ఉపక్రమించే లోపు
ఓ కవిలా పూర్తి చేయాల్సిన
వాగ్ధానాలు లేవు కాంక్షలూ లేవు
కోరికలూ లేవు
సుదీర్ఘ ప్రయాణమూ లేదు
× × ×
ఈ చెట్లని చూస్తూ
జీవితం గడపాలని వున్నా
ఓ గంట గడపలేని పరిస్థితి
ఇక్కడి చెట్లు
పువ్వులని కాదు
ఎప్పుడు పేలతాయో తెలియని
తుపాకులను కాస్తాయి
తుపాకులు ఇక్కడే
ఎందుకు పేలతాయో
స్కామ్‍ల్లో
ఎందుకు పేలవో
తెలియని అజ్ఞానం
ప్రాణం పొయ్యేదాకా
ఇక్కడే బతకాలని వున్నా
ప్రాణం కోసం పరుగెత్తక తప్పదు
ఎంతో అందమైన అడవి
దట్టమైన అడవి
సుందరమైన అడవి
అయినా
తప్పదు పరుగు’’
మన రచనల ప్రభావం ఎంతా అని కాకుండా మనం రచనలు చేయడం ముఖ్యం.
-మంగారి రాజేందర్‍ (జింబో)
ఎ : 9440483001