భారత దేశం ఆది నుంచి వజ్రాలకు పుట్టినిల్లు. వీటిని రత్నాలుగానే కాక శుభఫలితాలు కలిగించేవిగా, ఇంకా ఆయుధాలుగా కూడా వాడేవారు. వజ్రాలకు ఆపాదించబడిన అతీంద్రియశక్తుల వల్ల వీటిని సహజరూపంలో ధరించటానికే అప్పుడు ఎక్కువ ఇష్టపడేవారు. క్రమక్రమంగా వజ్రాలను మలచటం, సానపట్టటం వ్యాప్తిలోకి వచ్చింది. అల్ బెరూని, మార్కొపోలో, టావర్నియర్ వంటి యాత్రికుల రచనలలో భారతదేశంలో వజ్రాలను మలచటం, సానపట్టటం వంటి పక్రియల గురించి ప్రస్తావనలు కనిపిస్తాయి.
వజ్రవవృత్తం (గుండ్రని వజ్రం), వజ్రకుండం (అండాకార వజ్రం), వజత్రికూటం (త్రికోణాకార వజ్రం)వంటి ఆకారాల్లో వజ్రాలను మలచటం జరుగుతుంది అని రత్నపరీక్ష వంటి గ్రంథాలలో పేర్కొనబడింది.
‘‘వజ్రం కృత్వా తేజస్వి కుర్యాత్’’ అనగా వజ్రం యెక్క ఔజ్వల్యం బయటపడేలా దానిని సానపట్టాలి.

‘వజ్రం క్రత్వా శుధ్ధం కుర్యాత్’ వజ్రాన్ని సానపట్టి దాని స్వచ్ఛతను బయటకు తీసుకురావచ్చు వంటి పలు ప్రస్తావనలు కూడా రత్నపరీక్షలో ఉన్నాయి.
రత్నపరీక్షలో ఇంకా ‘‘వజ్రాకృతి భవతి ఛేదన భాజన తపనీయ రూపేణ’’ అని పేర్కొనబడింది. వజ్రానికి ఆకృతి కలుగాలంటే ఛేదనం (cleaving), భాజనం (polishing)తో పాటు తపనం (heating) కూడా అవసరం అని చెప్పబడింది. ఇప్పుడు వజ్రాలను ముక్కలుగా చేయటం సానబట్టటం చేస్తున్నారు. కాని వేడిచేసే పక్రియ ఏదీ ఉన్నట్లు తెలియదు. వజ్రాలను కొన్నిరకాల పక్రియల ద్వారా మెరుగుపరచటం జరుగుతుంది. బహుశా పూర్వం వీటిని సానబట్టే క్రమంలో వేడిచేసే సాంప్రదాయం ఉందేమో పరిశీలించవలసిన ఉంది.
4Cగా వ్యవహరించబడే (కట్ కలర్ క్లారిటీ కారటేజ్) డైమండ్ గ్రేడింగ్ కారకాలలో కట్ చాలా ముఖ్యం.
వజ్రం యొక్క ‘‘ప్రకాశం’’ మరియు ‘‘ఫైర్’’ ఎక్కువగా ‘‘కట్’’పై ఆధారపడి ఉంటుంది. కాంతికిరణం వజ్రం టేబుల్ నుండి సరిగ్గా ప్రవేశించి, ఎటువంటి లీకేజీ లేకుండా ముఖాల ద్వారా పరావర్తనం చెందితే, కాంతియొక్క ‘‘విరుపు’’ గరిష్ట స్థాయిలో జరిగి, వజ్రం ఉజ్వలంగా ప్రకాశిస్తూ కనిపిస్తుంది.
మంచి కట్ వల్ల వజ్రంలోని చేరికలు/మలినాలు తక్కువగా కనిపించి వజ్రం విలువ పెరుగుతుంది.
ఒక అంచనా ప్రకారం వజ్రం విలువ 30 నుండి 40 శాతం వరకు కట్ పైన, 20 నుంచి 30 శాతం వరకు కలర్ పైన, 15 నుంచి 20 శాతం వరకు క్లారిటీ పైన, 10 నుంచి 15 శాతం వరకు వజ్రం యొక్క పరిమాణం ఆధారపడి ఉంటుంది.
జిఐఏవారి కట్ గ్రేడ్లు:
జిఐఏ/ఐజిఐ వారి కట్ గ్రేడ్లు 5 స్థాయిలలో ఉంటాయి.
ఎక్సలెంట్ కట్: ఇది టాప్గ్రేడ్ కట్:
నిర్దిష్ట నిష్పత్తులు మరియు కోణాలతో ఉంటుంది. దీనిలో ఇంకా అధిక శ్రేష్టమైన వాటికి సిగ్నేచర్ కట్, ఐడియల్ కట్ వంటి పేర్లు వాడుతారు. పేరుకు తగ్గట్టే వీటి కొలతలను బట్టి వజ్రం బరువు కూడా తెలుసుకోవచ్చు. ఖచ్చితమైన నిష్పత్తి గల కొలతలకు వజ్రం బరువుకు సంబంధం
ఉంటుంది.
వెరీ గుడ్ కట్: ఇది ఆదర్శ/ప్రామాణిక నిష్పత్తుల నుండి కనీస విచలనాలతో ఉండే అధిక నాణ్యతగల కట్.
గుడ్ కట్ (good cut): సాధారణ కట్, ఆదర్శ నిష్పత్తుల నుండి కొద్దిపాటి విచలనాలతో ఉంటుంది.
న్యాయమైన కట్ (fair cut): ఆదర్శ నిష్పత్తుల నుండి గుర్తించదగిన విచలనాలతో ఉంటుంది
పూర్ కట్ (poor cut): ఆదర్శ నిష్పత్తుల నుండి గణనీయమైన వ్యత్యాసాలతో ఉండే తక్కువ నాణ్యత గల కట్.
ఆదర్శ నిష్పత్తులు, మరియు వాటి ప్రమాణాల అనువర్తనం అన్ని ప్రయోగశాలలకు ఒకే విధంగా ఉండదు ప్రయోగశాలనుండి ప్రయోగశాలకు వేర్వేరుగాఉండవచ్చు.

వజ్రం యొక్క నిర్మాణం, భాగాలు:
రౌండ్ బ్రిలియంట్ కట్ (Round Briliant cut) RBC ప్రకారం మలచబడిన వజ్రం యొక్క భాగాలు ఈ క్రింది విధంగా ఉంటాయి. పై భాగంలో క్రౌన్, దాని మధ్యలో టేబుల్, క్రౌన్ క్రింది భాగంలో కంకణం లాంటి వజ్ర మేఖల, దాని క్రింద అధో ముఖంగా మొనదేలిన పెవిలియన్, అన్నిటికన్నా చివరగా క్యూలెట్ ఉంటాయి.
డైమండ్ కట్ యొక్క ప్రామాణిక/ఆదర్శ నిష్పత్తులు:
టేబుల్ పరిమాణం, వ్యాసంలో 53 నుండి 57% ఉండాలి. క్రౌన్ యాంగిల్: 30-35 డిగ్రీలవరకు ఉండవచ్చు. ఇది కాంతిని సరిగ్గా ప్రతిబింబించడంలో సహాయపడుతుంది. పెవిలియన్ లోతు 40.5వజ్రం పొడవు లో 41.5% వరకు ఉండాలి. పెవిలియన్ కోణం 40 నుండి 41 డిగ్రీలు ఉండాలి. వజ్రమేఖల (girdle) మందం వజ్రం వ్యాసంలో 3 నుండి 4 శాతం ఉండాలి. సన్నని వజ్రమేఖల వజ్రాన్ని పెద్దదిగా కనిపించేలా చేయవచ్చు.
క్యూలెట్ (culet) పరిమాణంలో ఒక శాతం కంటే తక్కువ చిన్నదిగా నైనా ఉండాలి, లేదా అది లేకుండా ఉండాలి. ఇంతే కాకుండా వజ్రసౌష్టవం బాగా సమలేఖనంగా ఉండాలి. వజ్ర ఉపరితలం నునుపుగా (polish) ఉండాలి.
అవాంఛనీయ లక్షణాలు:
వజ్రం యొక్క టేబుల్ చిన్నగా ఉండటం, క్రౌన్ మీది ముఖాలు పరిమాణం, జ్యామితి వేరువేరుగా ఉండటం. నిర్దిష్ట సంఖ్యలో ముఖాలు లేకపోవటం. వజ్రమేఖల మందంగా ఉండటం, జ్యామితి తప్పుగా ఉండటం, పెవిలియన్లో అదనపు ముఖాలు, కోణాలు నిష్పత్తి ప్రకారం లేకపోవడం వంటి అనేక లక్షణాల వల్ల వజ్రం విలువ తగ్గిపోతుంది.
రౌండ్ బ్రిలియంట్ కట్ (RBC):
వజ్ర ముఖాలు: 58
క్రౌన్ ముఖాలు: 32 ముఖాలు. 16 బాహ్య మరియు 16 లోపలి ముఖాలు
టేబుల్: 1 ముఖాలన్నిటిలో పెద్దది
నక్షత్ర ముఖాలు: 8 ముఖాలు
పెవిలియన్ ముఖాలు: 12 బాహ్యంగా 12 లోపలి భాగంలో ఉంటాయి.
వజ్రమేఖల: సరళంగా కానీ, ముఖాలు కలది కానీ అయివుండవచ్చు. (వీటిని ముఖాలుగా లెక్కించరు). దీని పై వజ్రం యొక్క వివరాలు నమోదు చేసుకోవచ్చు.
క్యూలెట్: వజ్రం అడుగున ఉండే ముఖం. (ఇది అన్ని వజ్రాలలో ఉండదు) ఇది వజ్రాన్ని చిప్పింగ్/క్రాకింగ్ కాకుండా
ఉండేందుకు పనికివస్తుంది.
ఇలా మొత్తం ముఖాల సంఖ్య 58.
ఈ రకమైన వజ్రాల్ని మలిచే పద్ధతినిTolkovskyఅనే బెల్జియం గణిత శాస్త్రవేత్త 1919లో ఆవిష్కరించారు.
అందుకే RBC Tolkovsky cut అని కూడా అంటారు. ఈ రకమైన మలిచే పద్ధతిని కొద్దిపాటి మార్పులతో చాలా రత్నాలకు వాడుతారు.
పూర్వం వజ్రాలను వాటికి ఆపాదించబడ్డ దివ్యశక్తుల కోసమే ధరించేవారు. వజ్రాలు ఆభరణాల కోసం మలచటం మధ్యయుగాలలో మొదలైంది. పధ్నాలుగవ శతాబ్దంలో పాయింట్ కట్ అనేవిధానంలో వజ్రాలను మలిచేవారు , ఇందులో సహజ రూపానికి కాస్త మెరుగుదిద్దిన అష్టముఖి వంటి వజ్రాలు ఉండేదవి.

పదిహేనవ శతాబ్దంలో టేబుల్ కట్ మొదలైంది. ఇందులో ఉపరితలం చదునుగా ఉన్నందున దీనికి ఆపేరు వచ్చింది. పదహారవ శతాబ్దంలో ఐరోపాదేశాల్లో రోజ్ కట్ మొదలైంది. ఇందులో నిజమైన మొఖాలు మలచబడేవి.
క్రమంగా కొత్త సాంకేతిక పరిజ్ఞానము సహాయం వల్ల,ఈ రోజ్ కట్ 24 ముఖాలుగా అభివృద్ధిచెందింది.
సాంకేతిక పరిజ్ఞానం పెరిగేకొద్దీ మలిచే విధానాలు మారిపోయి ఓల్డ్ మైనర్స్ కట్, ఓల్డ్ యూరోపియన్ కట్ స్థాయి నుంచి ప్రస్తుతం అందుబాటులో ఉన్న RBC తో పాటు అనేక ఇతరరకాల ఫ్యాన్సీ కట్లు అందుబాటులోకి వచ్చాయి.

ఫ్యాన్సీ కట్లలో కొన్ని:
ఎమరాల్డ్ కట్: ఇది స్టెప్ ఫేసెటింగ్తో ఉండే దీర్ఘ చతురస్రాకార లేదా చతుర స్రాకార కట్. పెద్ద టేబుల్తో ఎమరాల్డ్ ఆకారంలో
ఉంటుంది. పెద్దగా ఉన్న సాలిటేర్ వజ్రాలకు ఈ కట్ వాడుతారు.
అస్చెర్ (Asscher Cut): మెట్లు వంటి ముఖాలు, చిన్న టేబుల్ ఉంటాయి.
ఇంకా ప్రిన్స్ కట్, కుషన్ కట్, హార్ట్ కట్, పియర్ కట్, మర్కీస్ కట్, రేడియంట్ కట్, ట్రిలియన్ కట్ వంటి అనేకరకాల కట్లు అందుబాటులో ఉన్నాయి.
ఆధునిక సాంకేతికత వల్ల లేసర్ కట్టింగ్ అందుబాటులోకి వచ్చింది. దీనితో చాలా కచ్చితంగా ఉండే కొలతలు డిజైన్లతో వజ్రాలు మార్చవచ్చు. ఇంకా సిఎన్జి (CNG Computer Numerical Control Cutting) అందుబాటులో ఉన్నందువల్ల సంక్లిష్టమైన పక్రియద్వారా కొత్తరకాల డిజైన్లు చేసే వెసులుబాటు ఉంది. 3D modelling వల్ల కట్లో రాబోయే వజ్రం ముందే దృశ్యమానం (visualise) చేసుకోవచ్చు.
కాబోఛోన్ (Cabochone):
ముఖాలులేకుండా గోపురం (dome) మాదిరిగా ఉన్న ఉపరితలం ఉండే ఆకృతిలో మలచిన రత్నాన్ని ‘‘కాబోఛోన్’’ (Cabochone) అంటారు. కాబోఛోన్ లేదా క్యాబ్ (Cab) యొక్క నిఘంటువు నిర్వచనం ‘‘కుంభాకార ఉపరితలం కలిగిన అర్ధగోళం లేదా అండాకారంలోఉన్న ఒక విలువైనరాయి’’. దీని అడుగు భాగం సమతలం లేదా అండాకారంలో ఉండవచ్చు. వజ్రాలు ఇలాంటి ఆకారంలో ఉండటం చాలాఅరుదు. వజ్రం యొక్క ఆకర్షణ, దానిఔజ్వల్యం, ప్రకాశం, మలచినముఖాల ద్వారా కాంతి పరావర్తనం చెందటంవల్ల సాధ్యం అవుతుంది.
ఫ్యాన్సీ కట్ వజ్రాలు, రంగుల వజ్రాలు, కొన్ని పురాతన చారిత్రక వజ్రాలు కాబోఛోన్ ఆకారంలో ఉంటాయి. రోజ్ కట్ ఓల్డ్ మైనర్స్ కట్ లో మలచిన వజ్రాలు కూడా కాబోఛోన్ వలె కనిపించే అవకాశంఉంది.
ఇటీవల మార్కెట్లో కాబోఛోన్ రకం వజ్రాలకు ఆదరణ లభిస్తోంది.

పోల్కీ, అన్కట్, మొగల్ కట్స్:
వంపుతిరిగిన అంచులతోకూడిన దీర్ఘచతురస్రంగా ఉన్న అసమానంగా కాని, అండాకారంలో కానీ, బేరి (pear) ఆకారంలో కాని, మలచిన వజ్రాలను టావెర్నియార్ మొఘల్ కట్ డైమండ్స్ అని అన్నాడు. పైవాటిలో చిన్న, కోణీయంగాఉన్న మొఖాలుగా ఉంటాయి. వీటిని కొద్దిపాటి మార్పులతో, చదును సమతలంపై మొఖాలువచ్చే రీతిలో మలుస్తే దాన్ని ‘‘పోల్కీ’’ అని ఓగ్డెన్ (ogden) పేర్కొన్నాడు. కొద్దిపాటి మార్పులతో సహజ ఆకారానికి దగ్గరగా మలచబడిన వజ్రాలు పోల్కీలుగా ప్రస్తుతం చలామణి అవుతున్నాయి. ఆధునిక కట్టింగ్ పధ్ధతులు అందుబాటులోలేని కాలంలో భారతదేశంలో ఈరకం కటింగ్ జరిగేది.
పోల్కీ అనేది ఎటువంటి మార్పులు లేకుండా దాని సహజ రూపంలో ఉన్న ముడి, పాలిష్ చేయని వజ్రం. ఇవి సాధారణంగా వాటి సహజ ఆకారాన్ని అనుసరించడానికి మలచబడతాయి. ముఖాలు మలచటం సానపట్టటం వంటి పక్రియలు ఉండవు కాబట్టి ఇవి తక్కువ ధరకు లభించే అవకాశం ఉంది.
ప్రసిద్ధ వజ్రాలు వాటి కట్లు:
కోహినూర్ను మొదట ఓవల్ ఆకారంలో మలిచి, మళ్ళీఇంకో రకమైన ఓవల్ ఆకారంలో మలిచారు.
హోప్ వజ్రాన్ని కుషన్ ఆకారంలో మలిచారు.
డ్రెస్డెన్ గ్రీన్ను ఎమరాల్డ్ ఆకారంలో మలిచారు.
కుల్లినాల్ వజ్రాన్ని మూడు ముక్కలుగా చేసి, పియర్ మరియు ఎమరాల్డ్ ఆకారాలుగా మలిచారు.
-చకిలం వేణుగోపాలరావు
డిప్యూటి డైరెక్టర్ జనరల్ జిఎస్సై(రి)
ఎ: 9866449348
శ్రీరామోజు హరగోపాల్, ఎ : 99494 98698