బౌద్ధస్థూపానికి తొలి రూపాన్నిచ్చిన తెలంగాణ

ఈ నెల 12వ తేదీ బుద్ధ జయంతి. బుద్ధుడనగానే గుర్తుకొచ్చేది స్థూపం. స్థూపాన్ని చూడగానే గుర్తుకొచ్చేది బుద్ధుడు. బుద్ధుడు మహాపరినిర్వాణం చెందిన తరువాత ప్రపంచ మానవాళికి శాశ్వత ఆనందాన్నిచ్చే ధమ్మాన్నిచ్చిన బుద్ధ భగవానుని స్మృతిగా నీటి బుడగ ఆకారంలో స్థూపాన్ని నిర్మించటం ప్రారంభమైంది. అది క్రీ.పూ. 3వ శతాబ్దిలో పరమ పవిత్రంగా భావించే బుద్ధుని ధాతు అవశేషాలపై తొలిసారిగా స్థూపాలను నిర్మించారు. ఒక వృత్తాకార వేదికపై అర్థగోళాకారంలో ఇటుకలతో నిర్మించిన తొలి తరం స్థూపాలపై ఒక ఛత్రాన్ని అమర్చేవారు. నలువైపులా తోరణాలతో ప్రవేశద్వారాలను కూడ ఏర్పరిచారు. రాను, రాను ఇటుకల స్థానంలో రాతినిఉపయోగించి, స్థూపాలను నిర్మించి చుట్టూ రాతి కంచెను కూడా ఏర్పాటు చేశారు శుంగ, శాతవాహన, కుషాణుల కాలంలో.


బుద్ధుని జీవిత కాలంలోనే బుద్ధవచనం తెలంగాణాకు చేరిందన్న విషయం సుత్తనిపాతంలోని పారాయణవగలోని బావరి అనే రుషి, తన 16 మంది శిష్యుల్ని శ్రావస్తిలోని బుద్ధభగవానుని వద్దకు పంపాడని, బుద్ధునిబోధలు విన్న శిష్యుల్లో 15 మంది అక్కడే స్థిరపడగా, పింగియ అనే శిష్యుడు తిరిగొచ్చి, బుద్ధుని ధమ్మాన్ని బావరికి వివరించగా, తెలగాణాలో ధమ్మాంకురం నాటుకొందన్న చారిత్రకాధారాన్నిచ్చింది. ఆ క్రమంలో తొలుత బావరి స్థిరపడిన బావాపూర్‍కుర్రు / బాదనకుర్తిలోనూ, ఆ తరువాత కోటలింగాల్లోనూ, ఆ తరువాత ధూళికట్టలోని స్థూపాలు రూపు దిద్దుకొన్నాయి.
స్థూపాకారం, తెలంగాణాకు కొత్తేమీకాదు. ఇనుపయుగం చివరి దశలో జోగుళాంబ-గద్వాల జిల్లా, అలంపూరు సమీపంలోని కృష్ణా-తుంగభద్రా నదులు కలిసే కూడలి సంగమేశ్వరం వెళ్లే దారిలోని ఉప్పలపాడు వద్ద డా. వి.వి. కృష్ణశాస్త్రి జరిపిన తవ్వకాల్లో బయల్పడిన గుండ్రంగా నిర్మించిన అతి పెద్ద ఇనుప యుగపు సమాధి అందించింది.


చుట్టుపక్కలున్న సమాధుల పరిమాణాన్ని బట్టి చూస్తే ఈ సమాధి అతి పెద్దదైనందువల్ల దీన్ని కింగ్‍ బరియల్‍ అనీ, దాని ప్రక్కనే కొంచెం చిన్నగా ఉన్న సమాధిని క్వీన్‍ బరియల్‍ అని కృష్ణశాస్త్రిగారన్నారు. రెండూ, స్థూపాలను పోలిన గుండ్రని, అర్థగోళాకార నిర్మాణాలే. నాగర్‍కర్నూల్‍ జిల్లా పెద్దమారూరులో కూడా ఇదే కాలపు ఇలాంటి సమాధే ఉంది. ఇలా బౌద్ధ స్థూపానికి తొలిరూపాన్నిచ్చిన విషయం తెలంగాణా చరిత్రలో ఒక మైలురాయి. గీటురాయి.

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *