బహుజన వీరుడు సర్దార్ సర్వాయి పాపన్న (1650-1709) ఒక సామాన్య గీతకార్మికుడై వుండి స్థానిక భూస్వాములను ఎదుర్కొంటూ మొఘల్ పాలకులతో పోరాటం చేసే స్థాయికి ఖిలషాపురం నుండి గోల్కొండ వరకు ఎదగడం చరిత్ర.
17వ శతాబ్దిలో ఇలాంటి పరిస్థితులనే ఎదుర్కొని మరాఠా పాలకుడైన ఛత్రపతి శివాజీ (1627-1680)తో పోల్చుకుంటే, దక్షిణభారత (తెలంగాణా) చరిత్రలో పాపన్నకు ఇప్పటికీ సరియైన గుర్తింపు రాలేదనే చెప్పాలి.
1709 లో పాపన్న వీరమరణం తర్వాత దాదాపు వందసంవత్సరాల వరకు అయన త్యాగాలగాథను కాపాడిన ఘనత జానపదులది.
1874లో జేఏ బోయల్ అనే అంగ్లేయుడు బళ్లారిలో చేసిన జానపద సాహిత్య సేకరణలో భాగంగా లభించిన పాపన్న పాటను పత్రికల్లో ప్రకటించాకనే చరిత్రకారులు ఆయన పై దృష్టి సారించారని చెప్పవచ్చు.
క్యాంబ్రిడ్జి యూనివర్సిటీ వారు 2005 లో ప్రచురించిన Rechard M Eaton గారి ‘A Social History of Deccan 1300-1761 Eight Indian Lives’లో పాపన్న చరిత్ర గ్రంథస్థం కావడం విశేషం.
‘సర్వాయి పాపడు కథ’ పేరుతో 1906లో శ్రీ ఉప్పల గౌరయ్య శెట్టి గారు ఒక చిన్న పుస్తకాన్ని చెన్నపురి నుండి ప్రకటించాడు.
పాపన్న కథను చరిత్రతో సమన్వయం చేసి ప్రకటించినవాడు శ్రీ మల్లంపల్లి సోమశేఖరశర్మ గారు.
తమ ‘నల్లగొండ జిల్లా సర్వస్వము’ లో పాపన్న విజయాలను పేర్కొన్నవాడు శ్రీ బిఎన్ శాస్త్రి గారు.
తమ పరిశోధనా గ్రంథం ‘జానపద గేయసాహిత్యం’లో ఆచార్య శ్రీ బి రామరాజు గారు పాపన్న పై వచ్చిన జానపదుల పాటలను పేర్కొన్నారు.
ఖిలాషాపురం వాస్తవ్యుడైన శ్రీ చొల్లేటి నరసింహశర్మ గారు 1952 లోనే పాపన్న చరిత్రను గోలకొండ పత్రికకు ఎక్కించారు.
శ్రీ పివి రాజమన్నారు గారి రచన ‘సర్దార్ పాపడు & అదర్ స్టోరీస్’ ఎమెస్కో వారి ద్వారా 1972లో వెలువడింది.
సర్వశ్రీ ఆదిరాజు వీరభద్రారావు, పివి పరబ్రహ్మ శాస్త్రి, ప్రొఫెసర్ తూమాటి దోనప్ప, ఏటుకూరి బలరామమూర్తి, డాక్టర్ సరగు కృష్ణమూర్తి, ప్రొఫెసర్ తిరుమలి, హరి ఆదిశేషువు, ఘట్టమరాజు, దేవులపల్లి అమర్, బుడ్డిగ ఆదినారాయణ మూర్తి, నిమ్మల అర్జున్ గౌడ్, కొంపల్లి వెంకట్ గౌడ్, చింతల వజ్రంగౌడ్, వట్టికూటి రామారావు గౌడ్, కట్టా రవీంధర్, అంబాల నారాయణ్ గౌడ్, భట్టు విజయకుమార్ లాంటి వాళ్ళు పాపన్న చరిత్రను వివిధ కోణాల్లో, వివిధ పక్రియల్లో పరిశీలించి ప్రకటించారు.

నేను కలంపట్టిన తొలినాళ్ళ నుండి గత అయిదున్నర దశాబ్దాలకు పైగా (1970-2025) కాలంలో సర్దార్ సర్వాయి పాపన్న గురించి వివిధ పత్రికలకు పెక్కు వ్యాసాలు, కవితలు రాశాను.
అందులో పాపన్న పై నాటి నుండి నేటివరకు వచ్చిన ఎంతోమంది కవులు, రచయితల గ్రంధాలను సమీక్షించాను.
నేను పూర్వ ఆంధప్రదేశ్ రాష్ట్ర సహకార యూనియన్ మేనేజింగ్ డైరెక్టర్ గానున్న కాలంలో (2002-04), ఒక అధికారిక కార్యక్రమంలో భాగంగా ఖిలాషాపురం వెళ్లినప్పుడు, శిథిలావస్థకు చేరి, కాలగర్భంలో కలిసిపోతున్న పాపన్న నిర్మించిన ఖిలాను చూసి ఎంతో బాధపడ్డాను, దాని పరిరక్షణకు చర్యలు తీసుకోవాలని సంబంధిత ప్రభుత్వ శాఖలకు విజ్ఞప్తి కూడా చేశాను.
తెలుగు సినిమా రంగంలో ‘సర్దార్ పాపన్న’ పేరుతో శ్రీ పంజాల జైహింద్ గౌడ్ గారు అన్నీ తానై, శ్రీ ప్రతాని రామకృష్ణ గౌడ్ గారి దర్శకత్వంలో నిర్మించిన చిత్రం 2006 ఆగష్టు లో విడుదలయి అందరి దృష్టిని ఆకర్శించింది.
న్యూఢిల్లీ లో జరిగిన 2023 ‘ఇంటర్నేషనల్ ఫిల్మ్ ఫెస్టివల్’ లో శ్రీ పొన్నం రవిచంద్ర గారు నిర్మించిన ‘సర్వాయి పాపన్న డాకుమెంటరీ’కి ‘బెస్ట్ సినిమాటోగ్రఫీ అవార్డు’ రావడం ప్రశంసనీయం. ఇప్పటి వరకు ప్రభుత్వ పరంగా సర్వాయి పాపన్న చరిత్ర విషయంలో ఏదైనా క•షి జరిగిందంటే ఆది గౌ శ్రీ పేర్వారం జగన్నాధం గారు తెలుగు విశ్వవిద్యాలయం వైస్ – చాన్సలర్ గా ఉన్నప్పుడే.
ఆయన ఖిలాషాపురానికే చెందినవాడు కావడంవల్ల, ప్రముఖ కాళాభిమాని జగదీశ్ మిట్టల్ లండన్ లోని విక్టోరియా మ్యూజియం నుండి సేకరించిన సర్వాయి పాపన్న ఒరిజినల్ చితప్రతికి విశేషప్రచారం కల్పించడమే కాకుండా దాని ఆధారంగా ఖిలాషాపురం లో పాపన్న మొదటి విగ్రహ ప్రతిష్టాపన చేయించారు.
1995 సెప్టెంబర్ 13 నుండి 17 వరకు సర్వాయి పాపన్న త్రిశత జయంతి ఉత్సవాలను ఆనాటి రాష్ట్ర మంత్రివర్యులు గౌ శ్రీ పొన్నాల లక్ష్మయ్య, శాసన సభ్యులు గౌ శ్రీ మాచర్ల జగన్నాధం గార్ల సహకారంతో ఘనంగా జరిపించారు.
శ్రీ పేర్వారం గారి ప్రోత్సాహంతో పాపన్నపై వెలువడిన రెండు రచనలు శ్రీ పంపన సూర్యనారాయణ గారి ‘సర్దార్ పాపన్న’ నాటకం, శ్రీ కావేరి గోపయ్య గారి ‘సర్దార్ సర్వాయి పాపన్న బుర్ర కథ’లు.
కేంద్ర మంత్రివర్యులు గౌ శ్రీ కిషన్రెడ్డి గారి చొరవతో సర్దార్ సర్వాయి పాపన్న పోస్టల్ స్టాంప్ అక్టోబర్ 2022లో విడుదలైంది.
తెలంగాణలో గత కేసిఆర్ గారి ప్రభుత్వం కాలంలోనే సర్వాయి పాపన్న జయంతిని (ఆగష్టు 18), వర్ధంతిని (ఏప్రిల్ 2) రాష్ట్ర ప్రభుత్వం ప్రతియేటా అధికారికంగా నిర్వహించాలని ఉత్తర్వులు (2022 అక్టోబర్) జారీచేశారు.
హైదరాబాద్ ట్యాంక్ బండ్పై సర్వాయి పాపన్న విగ్రహ ప్రతిష్టాపనకు తెలంగాణ ప్రభుత్వం అనుమతించిందని అప్పటి మంత్రివర్యులు గౌ శ్రీ శ్రీనివాస్ గౌడ్ గారు కూడా ప్రకటించారు,. కానీ అది ఇప్పటికీ కార్యరూపం దాల్చకపోవడమే విచారకరం.
మొఘల్ సేనలతో జరిగిన పోరాటంలో 1709లో అమరుడైన పాపన్న తలను ఢిల్లీకి పంపి, మొండాన్ని గోలకొండ కోటగోడకు వేలాడదీసినట్లు చరిత్ర చెబుతుంది.
ఆ ప్రదేశాన్ని గుర్తించి అక్కడ ‘సర్దార్ సర్వాయి పాపన్న స్మారకాన్ని’ నెలకొల్పాలని, కొత్తగా ఏర్పడిన జనగామ జిల్లాలోనే ఖిలాషాపురం ఉంది కాబట్టి, ఆ జిల్లాకు ‘సర్దార్ సర్వాయి పాపన్న’ పేరు పెట్టాలని మొదటినుండి బహుజన వర్గాలు చేస్తున్న డిమాండ్స్ నెరవేరాలని కోరుకుందాం!
-వేముల ప్రభాకర్
ఎ : 93986 6102