‘‘వజ్రం రత్తీమానేణ మాపయేత్’’
వజ్ర విలువ నిర్ణయించే నాలుగు ప్రామాణికాలలో (4C) అందరి దృష్టిలో ముందు కనిపించేది, ‘‘క్యారెటేజ్’’.
వజ్రం విలువ ఎలా నిర్ణయించబడినా మార్కెట్లో ధర మాత్రం క్యారెట్లలోనే ఉంటుంది.
మన ప్రాచీన సాహిత్యంలో వజ్రమానం:
భారతదేశంలో ఖచ్చితమైన కొలతలు అనాదిగా పాటించి నట్లు ఈ క్రింది శ్లోకం వల్ల తెలుస్తోంది.
‘‘న మానేన వినా యుక్తిర్ ద్రవ్యాణాం జాయతే క్వచిత్.
అతహః ప్రయోగ కార్యార్ధం మానమత్రోఛతే మయా’’
కొలత లేకుండా ఏ పదార్థాన్ని
ఉపయోగించడం సాధ్యం కాదు అని అర్థం వచ్చే ఈ శ్లోకం సారంగధరసంహిత ప్రధమ కాండలో పేర్కొనబడింది.
ఖచ్చితమైన కొలతలు ఆయుర్వేదం, పాకశాస్త్రం, రత్నశాస్త్రం మొదలై వాటిలో చాలా ముఖ్యం. ప్రాచీన భారతీయ సంస్కృతిలో ప్రామాణికమైన కొలతలకు చాలా ప్రాముఖ్యత ఉండేది. ఈ ‘‘మానాల’’ను మగధ మానం, (చాణక్యుడు పాటించిన పధ్ధతి) కళింగ మానం (శుశ్రుతుడు పాటించిన పధ్ధతి) అనే రెండు విధానాలు అమలులో ఉండేవి.
వీటిలో ‘మగధమానం’ ఎక్కువ ప్రాచుర్యంలో ఉండేది.

ప్రాచీన కొలతలు:
- పౌతవ మానం (బరువు కొలత)
- ద్రవ్య మానం (పరిమాణం కొలత)
- పయ్య మానం (పొడవు కొలత)
- సమయ మానం (కాలం కొలతలు) అనే నాలుగు రకాలుగా విభజించారు.
దీనిలో పౌతవమానం రత్నశాస్త్రంలో ముఖ్యమైనది.
పౌతవమానం:
పౌతవమానంలో అతిచిన్న యూనిట్ను ‘‘పరమాణు ‘‘అనేవారు.
- 30 పరమాణువులు = ‘‘వంశి’’ (0.05 mg)
- 6 వంశాలు = మరీచి (0.32 mg)
- 6 మరీచిలు = ‘‘రజిక’’ (1.92 mg)
- 3 రజికలు = ‘‘సర్షప’’
- 3 సర్షపలు = ‘‘యవ’’ (31.25 mg)
- 4 యవలు = రత్తి/ రక్తి/గుంజ/ (125 mg)
- 6 ‘‘గుంజలు’’= మాష /రాజమాష/ హేమ/ ధన్యక (750mg)
- 4‘‘మాషలు’’= శాణ/ టంక/ధరణ (3 gr).
- 2 శాణలు = కొల/ క్షుద్రక/ వాటక/ద్రంక్షణ (6 gr)
- 2 కొల = ‘‘కర్ష/అక్ష/అక్షపిచు/ పనితల/ తిండుక/ కరమధ్య/ హంసపాద/ సువర్ణ’’ (12 స్త్రతీ)
ఇలా ఒక ధూళి కణం (పరమాణు) నుండీ కిలోగ్రాముల వరకు ప్రామాణిక కొలతలను వాడేవారు.
మగధ, కళింగమానాలలో కొంత వ్యత్యాసం ఉంటుంది మగధ మానంలో ఆరుగుంజలు ఒక మాష (750 mg)గా ఉంటే కళింగమానంలో 8 గుంజలు ఒక మాష (1000 ఎస్త్ర) గా పరిగణించేవారు.
వరాహమిహిరుడు బ్రహత్సంహితలో ఎనిమిది తెల్ల ఆవగింజలు (శ్వేత సర్షప) ఒక తండులం తో సమానం అని, 20 తండులాల బరువు ఉన్న వజ్రం విలువ 200000 కర్షపణాలుగా ఉంటుందని లెక్కించారు. అదే సమయంలో పది తండులాల బరువు ఉన్న వజ్రం 40,000 కర్షపణాల విలువ చేస్తుంది అని అన్నారు. అంటే బరువుకు వజ్రం విలువకు అనులోమ సంబంధం ఉంటుంది. ఇప్పటికీ మార్కెట్లో ఎక్కువ క్యారెట్ల వజ్రం విలువ చిన్న వాటికన్నా అనేక రెట్లు ఎక్కువ ఉండటం గమనించవచ్చు.
గురిగింజ/ గురివింద/ రత్తి:
‘‘వజ్రం రత్తిమానేన మాపయేత్’’ అని రత్న పరీక్షలో పేర్కొన్నారు, అనగా వజ్రాన్ని రత్తీ అనే మానంలో కొలవవచ్చు అని అర్థం. ఈ రత్తీని క్యారెట్ల్లోకి మారుస్తే 0.91 క్యారెట్గా అనుకోవచ్చు.
రత్తి లేదా రతి ఇప్పటికీ సాంప్రదాయ కొలమానంగా రత్నాల వ్యాపారంలో వాడుతారు. దీనిని రక్తికగా సంస్కృత భాషలో వ్యవహరిస్తారు. ఈ గింజ శాస్త్రీయ నామం, అబ్రస్ ప్రికటోరియస్ (Arbus Precatorious) 0.1215 గ్రాములు బరువు ఉంటుంది. దీన్ని గుంజా, గురివింద అని కూడా అంటారు.
భారతదేశంలో అనాదిగా దీనిని కొలమానంగా వాడుతున్నట్లు చరిత్రకారులు చెబుతున్నారు. సింధు నాగరికతలో ఒక మాష ఎనిమిది రత్తిలతో సమానంగా ఉండేది. శతపథ బ్రాహ్మణంలో పేర్కొన్న వంద కృష్ణళాలకు వంద రత్తిలు సమానం అని కాత్యాయన శ్రౌత సూత్రకారుని అభిప్రాయం.
గాంధార సంస్కృతి (600-200 BECలో కూడా బంగారం కొలమానంగా రత్తి కొనసాగినట్టు తెలుస్తోంది. కౌటిల్యుని కాలంలో 32 రత్తీ బరువు ధారణ (పురాణ)గా, 80 రత్తీ బరువును ‘స్వర్ణ’గా చెలామణి చేసినట్లు తెలుస్తోంది.
మొగల్ రత్నాలను ప్రత్యక్షంగా చూసిన టవర్నియర్ 319 1/2 రత్తీల బరువున్న వజ్రాన్ని తన చేతిలోకి తీసుకుని పరీక్షించినట్టు చెప్పుకున్నాడు.
ఆభరణాల వ్యాపారంలో

- ఒక తులం (11.664 గ్రాములు)= 12 మాషాలు
- ఒక మాషం = 8 రత్తిలు (0.972 గ్రాములు).
- స్వర్ణకారులు ఒక రత్తి = 121.5 మిల్లీ గ్రాములుగా పరిగణిస్తారు.
రత్నధారణ కోసం జ్యోతిషపరంగా ఒక పక్కీ రత్తీ, ఒకటిన్నర స్వర్ణకారుల రత్తీకి సమానం అంటే 182.25 మిల్లీ గ్రాములుగా పరిగణిస్తారు. ఇవన్నీ సాంప్రదాయ కొలమానంగా వాడుతున్నవే తప్ప ప్రామాణికమైనవి కావు. అధికారికంగా మెట్రిక్ పధ్ధతిలోనే కొలతలు ఉంటాయి.
బండి గురిగింజ:
కారిబియన్ ప్రాంతాల్లో ఉన్న jumbie bead అనే ఒక గింజ వైద్యంలో వాడే ‘‘మాత్ర’’ ఆకారంలో ఉండి, 0.26 గ్రాముల నిర్దిష్ట బరువు ఉంటుంది. దీనిని దాదాపు అన్ని ఆసియా దేశాలో, స్వర్ణకారులు బంగారం, విలువైన రాళ్ళు, తూచటానికి వాడేవారు. దీనికి దాదాపు దగ్గరి పోలికలు ఉన్న కోరల్ గింజలు(Adenanthera pavonina) భారత దేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాల్లో స్వర్ణకారులు తూనికగా వాడుతారు. దీనిని తెలుగులో బండి గురివింద అనికూడా అంటారు.
ఈ విధంగా అనేక రకాల లెగ్యూమ్ జాతి గింజలు, గోధుమ, బార్లీ, యవలు, ఆవాలు వంటి ధాన్యాలు, వీటికి నిర్దుష్టమైన బరువు, సులభ లభ్యత కారణంగా, విలువైన రాళ్ళకు, బంగారానికి తూనికలుగా వాడుతారు.
క్యారెట్ అనే పదం…
మధ్య ప్రాచ్యం, మధ్యధరా సముద్ర ప్రాంతాల్లో పెరిగే కరోబ్ చెట్టు (సెరటోనియా సిలిక్వా అనే శాస్త్రీయ నామం) గింజలకు గురివింద వలెనే నిర్దుష్టమైన బరువు ఉంటుంది. కరోబ్ గింజలకు గ్రీకు పదం కరటిన్ (karation) దీనినుంచి రత్నాల/వజ్రాల బరువు కొలిచే క్యారెట్ అనే పదం వచ్చింది. ఒక కారట్ 200 మిల్లీ గ్రాములకు సమానం. ఆధునిక కాలంలో కూడా క్యారెట్ అనే పదం వజ్రాల బరువు కొలిచే ‘‘స్టాండర్డ్ యూనిట్’’గా నిలిచింది.
స్టార్/ మెలే/ పాయింటర్ డైమండ్స్:
చిన్న సైజు వజ్రాలను స్టార్ డైమండ్స్ మరియు మెలీ డైమండ్స్ అంటారు. వీటిని ఆభరణాల అందం ఇనుముడింపజేసే రాళ్ళుగా (accent stones) ఉపయోగిస్తారు. ఇప్పుడు రానురాను మొత్తం ఆభరణాలు వీటితోనే తయారు అవుతున్నాయి.
1.2 మిల్లీమీటర్లు లేదా అంతకంటే తక్కువ 1.8 మిల్లీ మీటర్ల సైజులో 0.2 కారట్ బరువు ఉన్న, పూర్తిగా పరిష్కరించబడిన (finished) వజ్రాలను వాణిజ్య పరిభాషలో నక్షత్రవజ్రం (star diamond) అంటారు. వీటి బరువు చాలా తక్కువ ఉండటం వల్ల వీటిని ‘‘డైమండ్ డస్ట్’’ అని కూడా అంటారు. ఇవి గుండ్రంగా ఉండి చదునుగా ఉండే టేబుల్ కలిగి ఉంటాయి. వీటిపై త్రికోణాకార ముఖాల వల్ల నక్షత్ర ఆకారం కనిపిస్తోంది.
0.021 నుండి 0.15 కారట్ల / 2.6 మిల్లీ మీటర్ల నుండి 3.5 మిల్లీ మీటర్ల వజ్రాలను మెలీ డైమండ్ (meelee diamonds అంటారు. ఇవి చిన్న సైజులో మెరుపు తగ్గకుండా, వివిధ ఆకారాలుగా కూడా పరిష్కరించబడి ఉండొచ్చు.
స్టార్ డైమండ్ మెలే డైమండ్ కన్నా చిన్న సైజులో ఉండి నక్షత్ర ఆకారం కలిగి ఉంటాయి. రెండింటి ఉపయోగం దాదాపు ఒకటే.
సాలిటేర్ వజ్రం:
ఆభరణంలో కేంద్ర బిందువుగా ఉన్న ఒకే వజ్రాన్ని సాలిటేర్ అంటారు. ఇది ఆభరణాలలో సింగిల్గా ఉండాలి, 4C మరియు ఇతర నాణ్యత పారామితులు ఈ వజ్రాలలో ఖచ్చితంగా వర్తిస్తాయి. వాణిజ్య పరంగా 0.50 సెంటు కన్నా ఎక్కువ బరువు ఉన్న వజ్రాలను సాలిటేర్గా వ్యవహరిస్తారు.
నిశ్చితార్థపు ఉంగరం, పెండెంట్ మరియు చెవిపోగులు మొదలైన వాటిలో సాలిటేర్ వజ్రాలను వాడతారు. ఇటీవల అనేక చిన్న చిన్న వజ్రాలు పొదిగిన ‘‘క్లస్టర్ రింగ్’’ వంటివి ప్రాచుర్యంలో ఉన్నాయి.

పాయింటర్ వజ్రం:
ఒక కారట్ కన్నా తక్కువ బరువుఉన్న వజ్రాలను వజ్ర పరిశ్రమలో ‘‘పాయింటర్ వజ్రం’’ అంటారు. ఒక పాయింటర్ అంటే 0.01కారట్ బరువున్న వజ్రంగా భావించాలి. అంటే 10 పాయింటర్ అంటే 0.10 కారట్ బరువున్న వజ్రం అని అర్థం.
వజ్రాల బరువులో మ్యాజిక్ నంబర్లు:
ప్రస్తుతం ఈ తక్కువబరువు/ పరిమాణం ఉన్న వజ్రాల పరిశ్రమకు సూరత్ ముఖ్య కేంద్రంగా ఉంది. ధరతక్కువ, నాణ్యత కలిగి ఉండటం, ఆధునిక కట్టింగ్ పధ్ధతులు, డిజైన్లు అందుబాటులో ఉండటంవల్ల భారతదేశంలో ఈరకం వజ్రాలతో చేసిన ఆభరణాలు చాలాప్రాచుర్యం పొందాయి.
వజ్రాల వ్యాపారంలో ‘‘మ్యాజిక్ నంబర్లు’’ అనేవి కొన్ని నిర్దిష్ట క్యారెట్ బరువులు (ఉదా. 0.50, 0.75, 1.00), ఈ క్యారెట్ సైజుల వద్ద వజ్రాలధర ఒక్కసారిగా గణనీయంగా పెరుగుతాయి. మ్యాజిక్ నంబర్ కంటే కొంచెం క్రింద మరియు కొంచెం పైన ఉన్న వజ్రం మధ్య పరిమాణంలో చూడటానికి వ్యత్యాసం తక్కువగా ఉన్నప్పటికీ. ఆ సంఖ్యకు చేరుకోగానే ధరలో వ్యత్యాసం కొట్టొచ్చేలా కనిపిస్తుంది.
ఉదాహరణ:
0.98 క్యారెట్ వజ్రం మరియు 1.01 క్యారెట్ వజ్రం మధ్య దృశ్యమాన వ్యత్యాసం చాలా తక్కువ, కానీ 1.00 క్యారెట్ మ్యాజిక్ సంఖ్య వద్ద లేదా అంతకంటే కొంచెం ఎక్కువ తూగే వజ్రం ఖరీదు గణనీయంగా ఎక్కువ
వజ్రాల బరువులు- మ్యాజిక్ సంఖ్యలు కొన్నిఉదాహరణలు:
0.25 ct, 0.50 ct,, 0.75 ct,, 1.00 ct,, 1.25 ct,, 1.50 ct,, 2.00 ct,, మొదలైనవి ఉన్నాయి. ధరలపై ప్రభావం ఉన్న ఈ విషయం కొనుగోలుదారు అర్థం చేసుకోవటం చాలా ముఖ్యం.
అధికబరువు ఉన్న ప్రఖ్యాత వజ్రాలు:
1905 లో దక్షిణఆఫ్రికా దేశంలో దొరికిన కుల్లినాల్ వజ్రాన్ని అతిపెద్ద రత్నాల జాతి వజ్రంగా భావిస్తారు. దీని బరువు 3.106.75. బోట్స్వానా లో కరోవేగనిలో దొరికిన 2492 క్యారెట్ బరువు గల వజ్రం కుల్లినాల్ వజ్రం తరువాత రెండవ అతిపెద్ద వజ్రంగా పేరుగాంచింది. కరోవే గనిలోనే 2015లో దొరికిన లెసేడి లా రానా (lesedi la rana) వజ్రం 1,109 క్యారెట్ట బరువుఉన్న ఒకప్రముఖ వజ్రం.
ఎక్సెల్సార్ (The Excelsior), స్టార్ ఆఫ్ సిర్రాలియోన్ (Lesotho Legend),, లెసొథో లెజెండ్ (The incomparable diamond), ది ఇన్ కంపారబుల్(The incomparable diamond), ది కాన్సట్లేషన్ (The Constellation Diamond), మిలినియం స్టార్ (The Millennium Star Diamond) వంటివి కొన్ని ప్రపంచ ప్రఖ్యాత అతిపెద్ద వజ్రాలు.
మనదేశంలో దొరికిన కోహినూర్ వజ్రం ఇప్పుడు 105 క్యారెట్ బరువు ఉంది. మొదట దీని బరువు 793 క్యారెట్లుగా ఉండేది. నిజాం నవాబు నగలలో ఉన్న జాకోబ్ డైమండ్ బరువు 184.75 క్యారెట్స్గా ఉన్నట్లు తెలుస్తోంది.
-చకిలం వేణుగోపాలరావు
డిప్యూటి డైరెక్టర్ జనరల్ జిఎస్సై(రి)
ఎ: 9866449348
శ్రీరామోజు హరగోపాల్,
ఎ : 99494 98698