
దేశం: భారత్
దాఖలు చేసిన తేదీ: 2025 ఫిబ్రవరి 11
క్రైటీరియా: (ఙ)(ఙఱ)
కేటగిరీ: సాంస్కృతికం
దాఖలు చేసింది: యునెస్కోలోని భారత శాశ్వత ప్రతినిధి బృందం
రాష్ట్రం : తెలంగాణ
ప్రాంతం: ముడుమాల గ్రామము, నారాయణపేట జిల్లా
ప్రాపర్టీ: డిపార్ట్మెంట్ ఆఫ్ హెరిటేజ్ తెలంగాణ, గవర్నమెంట్ ఆఫ్ తెలంగాణ
ముదుమల్ మెగాలిథిక్ మెన్హిర్స్ సైట్ ప్రశాంతమైన స్థలంలో, విధ్వంసానికి గురి కాని ప్రకృతి ఒడిలో ఉంది. చుట్టూరా పొలాలు. ఇక్కడ పురాతన రాళ్ళు మనం మరచిపోయిన యుగంలోకి మనల్ని తీసుకెళ్తాయి. ఈ ప్రాంతపు శాశ్వత కాపలా దారులుగా ఎత్తుగా, నిశ్శబ్దంగా నిలబడి ఉన్న రాళ్లు మనల్ని తిరిగి పాత యుగంలోకి మనల్ని తీసుకెళ్తాయి. ముదుమల్ గ్రామానికి నైరుతి దిశలో సుమారు 4 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న కృష్ణ నది ఒడ్డున ఈ ఈ ప్రదేశం ఉంది. ఒక చిన్న కొండతో సహా 80 ఎకరాల స్థలంలో విస్తరించి ఉంది. పురాతన కాలపు మానవులు ఈ మెన్హిర్లను ఖగోళ విశేషాలతో జాగ్రత్తగా సమలేఖనం చేయడం ద్వారా, అయనాంతం, విషువత్తులు, నక్షత్ర రాశులను గుర్తించడం ఇక్కడి విశేషం. ఈ నిలువురాళ్లతో వారు ముదుమల్ మెగాలిథిక్ మెన్హిర్స్ సైట్ను ఒక పురాతన అబ్జర్వేటరీగా స్థాపించిన విషయం స్పష్టమవుతుంది. నదికి సామీప్యత మరియు వ్యవసాయ భూములలో దాని ఏకీకరణతో సైట్ సహజ వాతావరణం, ఈ ప్రాంతంలో దాని శాశ్వత ప్రాముఖ్యతను ప్రతిబింబిస్తుంది.
దాదాపు 3500 నుండి 4000 సంవత్సరాల నాటి ముడుమల్ మెగాలిథిక్ మెన్హిర్స్ సైట్ దక్షిణాసియాలోని మెగాలిథిక్ సంప్రదాయంలో ఒక ముఖ్యమైన అవశేషంగా ఉంది. ఈ ప్రదేశం మెన్హిర్ల (నిటారుగా ఉన్న రాళ్ల) ప్రత్యేక అమరికలకు ప్రసిద్ధి చెందింది. ఈ రాళ్లు ఖగోళ విశేషాలకు అనుగుణంగా జాగ్రత్తగా ఉంచబడ్డాయి. మెన్హిర్లు విస్తృత మెగాలిథిక్లో భాగం. ఇందులో సమాధి స్థలాలు, రాతి వృత్తాలు, చెక్కబడిన శిలలు ఉన్నాయి. కాలక్రమేణా, స్థానికులు ఈ రాళ్లను తమ సాంస్కృతిక వారసత్వంలో భాగం చేసుకున్నారు. వాటిని వారి నమ్మకాలు, ఆచారాలలో చేర్చారు. స్థానికులు ఈ మెన్హిర్లను పవిత్రంగా భావిస్తారు. వారు వాటిని ‘‘నిలురాళ్ల తిమ్మప్ప’’ (నిలబడి ఉన్న రాళ్ల తిమ్మప్ప) అని పిలుస్తారు. ఒక ప్రత్యేక మెన్హిర్ను ఎల్లమ్మ దేవతగా పూజిస్తారు. రాళ్లకు మరియు స్థానిక నమ్మకాలకు మధ్య ఉన్న ఈ సంబంధం ఈ ప్రదేశం శాశ్వత సాంస్కృతిక ప్రాముఖ్యతను ప్రదర్శిస్తుంది.
భౌతికంగా, ఈ ప్రదేశం విభిన్న విభాగాలుగా విభజించబడింది. ఒక భాగంలో, మెన్హిర్లు సాపేక్షంగా దిగువ ప్రాంతంలో కేంద్రీకృతమై, అయనాంతాలతో సంబంధం ఉన్న ఒక అమరికను ఏర్పరుస్తాయి. కొన్ని మెన్హిర్లు వేసవి, శీతాకాల అయనాంతాలలో ఉదయించే, అస్తమించే సూర్యుడితో సమలేఖనమై ఉండడం, పురాతన అబ్జర్వేటరీగా వాటిని ఉపయోగించడాన్ని సూచిస్తున్నాయి. మెన్హిర్లకు పశ్చిమాన 400 మీటర్ల దూరంలో, భూభాగం మరింత కొంత కఠినంగా మారుతుంది. ఇది ఒక కొండకు దారితీస్తుంది, ఇక్కడ మెగాలిథిక్ సమాధులను సూచించే బహుళ రాతి వృత్తాలు కనిపిస్తాయి. ఈ కొండ శిఖరాగ్రంలో, ఉర్సా మేజర్ (సప్తర్షి మండలం) నక్షత్ర సముదాయాన్ని ప్రతిబింబించే ఒక అద్భుతమైన క్యూబాయిడ్ ఆకారపు రాక్ బేరింగ్ కప్ మార్కస్ ఉన్నాయి. రాత్రి ఆకాశం సునిశిత వర్ణన ఈ సైట్ రూపకర్తల అధునాతన ఖగోళ జ్ఞానాన్ని వెల్లడిస్తుంది. ఖగోళశాస్త్రపరంగా సప్తర్షి మండలం నక్షత్ర సముదాయం ఎంతో ముఖ్యమైంది. ఎందుకంటే ఇది ధ్రువ నక్షత్రంతో ముడిపడి వివిధ సంస్కృతులలో గౌరవించబడింది. హిందూ పురాణాలలో ఉర్సా మేజర్ను సప్తర్షి మండలంగా వ్యవహరిస్తారు. ఈ నక్షత్రరాశిలోని రెండు నక్షత్రాలైన మెరాక్, దుబేల స్థానం, శతాబ్దాలుగా కీలకమైన నావిగేషనల్ గైడ్ అయిన ధ్రువ నక్షత్రాన్ని సూచిస్తుంది. మెరక్ నక్షత్రాన్ని సంస్కృతంలో పులహ అని అంటారు. మరో నక్షత్రం దుబే. దీనిని సంస్కృతంలో క్రతు అని అంటారు. ఈ నక్షత్రాలు ఉత్తర దిశగా ఉన్న ధ్రువ నక్షత్రాన్ని (పోలారిస్) గుర్తించడానికి సహాయపడతాయి, అందుకే వీటిని ‘దిక్సూచి నక్షత్రాలు’ (పాయింటర్స్) అని కూడా పిలుస్తారు. శీతాకాలపు సూర్యోదయంతో ఈ రాయి యొక్క అమరిక ఈ ప్రదేశం నిర్మాణంలో ఉపయోగించిన ఖగోళ ఖచ్చితత్వం, చాతుర్యాన్ని మరింత నొక్కి చెబుతుంది.

నైరుతి దిశలో, మెన్హిర్ల ప్రధాన కేంద్రీకరణ నుండి 350 మీటర్ల దూరంలో, ఒక చదునైన శిలపై మరొక కప్ గుర్తులు కనిపిస్తాయి. ఇవి సప్తర్షి మండలం, సింహ నక్షత్రరాశులతో సహా రాత్రి ఆకాశపు మరింత విశాల దృశ్యాన్ని వర్ణిస్తాయి. ఈ ఖగోళ ప్రాతినిధ్యాలలో బృహస్పతి గ్రహం కూడా ఉంది. ఈ కారణంగానే ఇది దక్షిణ ఆసియాలో ఒక గ్రహం తొలి చిత్రణలలో ఒకటిగా నిలిచింది. ఈ మెగాలిథిక్ నిర్మాణాలు, కాస్మిక్ ల్యాండ్స్కేప్ మధ్య ఈ సంబంధం పురాతన సమాజాలు ఖగోళాన్ని అర్థం చేసుకోవడానికి, దానికి ప్రాతినిధ్యం వహించడానికి ప్రయత్నించిన మార్గాలపై విలువైన దృక్పథాలను అందిస్తుంది. ఇది విశ్వంతో అనుసంధానం అవ్వాలనే సార్వత్రిక మానవ కోరికను ప్రతిబింబిస్తుంది.
ముదుమల్ మెగాలిథిక్ మెన్హిర్లు స్థానిక ఇతిహాసాలతో కూడా ముడిపడి ఉన్నాయి. ఇవి వారి సాంస్కృతిక ప్రాముఖ్యతను మరింతగా పెంచుతాయి. అలాంటి ఒక గాధ ప్రకారం, ఒక దేవత గ్రామాన్ని సందర్శించి, తనకు ఏవైనా అర్పించాల్సిందిగా కోరింది. కానీ గ్రామస్తులు ఆమెను మోసం చేయడానికి ప్రయత్నించారు. ఆగ్రహించిన దేవత వారిని రాళ్లుగా మారమని శపించింది. దాంతో ఆ గ్రామస్తులు మెన్హిర్లుగా మారారు. చుట్టుపక్కల ఉన్న బండరాళ్లు ఆనాటి గ్రామస్తుల పశువులు, ఇతర జంతువులను సూచిస్తాయని చెబుతారు. ఈ నమ్మకం, దేవత శాపానికి గురవుతారనే భయంతో స్థానికులు మెన్హిర్లను తాకకుండా ఉండేలా చేసింది.
ముదుమల్ మెగాలిథిక్ మెన్హిర్స్ సైట్ పురాతన మానవ నైపుణ్యానికి, భూమి – ఆకాశం మధ్య కాలాతీత సంబంధానికి ఒక అద్భుతమైన నిదర్శనంగా నిలుస్తుంది. ఖగోళ అమరికల ఏకీకరణగా, ఒక పురాతన అబ్జర్వేటరీగా ఈ సైట్ పాత్ర దీని అత్యుత్తమ సార్వత్రిక విలువను ప్రముఖంగా చాటిచెబుతుంది. ప్రారంభ నాగరికతలు తమ ప్రపంచాన్ని గమనించిన, అర్థం చేసుకున్న మార్గాల గురించి అరుదైన సంగ్రహావ లోకనం అందిస్తుంది. ఈ మెగాలిథిక్ నిర్మాణాలు, వాటి శాశ్వత భౌతిక, సాంస్కృతిక ప్రాముఖ్యతతో, వాటిని నిర్మించిన పురాతన ప్రజల సృజనాత్మక, శాస్త్రీయ స్ఫూర్తిని కలిగి ఉంటాయి.
అత్యుత్తమ సార్వత్రిక విలువ సమర్థన
ముదుమల్ మెన్హిర్లు భారతదేశంలో అత్యంత విస్తారమైన, జాగ్రత్తగా సంరక్షించబడిన మెగాలిథిక్ ఖగోళ పరిశీలన ప్రదేశాలలో ఒకటి. ఇవి బండరాళ్ల అమరికలు, నిర్మాణాలు, రాతి వృత్తాల సంక్లిష్ట, కచ్చితమైన అమరికను ప్రదర్శిస్తాయి. మధ్య ప్రాంతంలో, రెండు విభిన్న రకాల మెన్హిర్ల కేంద్రీకరణ సైట్ ప్రత్యేకతను మరింత పెంచుతుంది. ముఖ్యంగా, ఉత్తర విభాగంలో తిమ్మప్పగా పూజించే, స్థానికంగా నిలురాళ్ళ తిమ్మప్ప (నిలబడి ఉన్న రాళ్ల తిమ్మప్ప అని అర్ధం) అని పిలువబడే ఒక నిర్దిష్ట మెన్హిర్ ఉంది. అది ఈ సైట్ సాంస్కృతిక ప్రాముఖ్యతను నొక్కి చెబుతుంది. ఈ మెన్హిర్లకు గౌరవనీయ స్థానాన్ని కల్పించింది. వాటిని మానవుల వల్ల వాటిల్లే హాని నుండి సమర్థవంతంగా రక్షించింది.

వెయ్యికి పైగా బండరాళ్ల రాళ్ళు సైట్ అంతటా విభిన్న అమరికలను సృష్టిస్తాయి. ఈ అమరికల కచ్చిత మైన విన్యాసాన్ని నిర్ణయించడానికి చాలా జాగ్రత్తగా కృషి చేయడం, ఊహాత్మక పునర్నిర్మాణం అవసరం. ఈ మెన్హిర్లు, బండరాళ్లను ప్రత్యేకంగా నిలబెట్టింది వాటి అద్భుతమైన గణిత ఖచ్చితత్వం. నిలువు రాళ్ళు, బండరాళ్ల రెండింటి అమరికలు, విన్యాసాలలో సప్తర్షి మండలం నక్షత్ర సముదాయాన్ని వర్ణించే గుర్తులు ఉన్నాయి, ఇది దక్షిణ ఆసియాలో మొట్టమొదటి ఖగోళ ప్రాతినిధ్యంగా గుర్తించబడింది. ఇది ఒక అబ్జర్వే టరీగా సైట్ పనితీరును మరింత సూచిస్తుంది.
ముడుమల్ కు సంబంధించి ఒక ముఖ్యమైన విషయం ఏమిటంటే, బండరాళ్లపై ఉన్న గుర్తుల ద్వారా ఆకాశ పటాల చిత్రణ. మొదట్లో ఇక్కడ సైట్లో ఎత్తైన ప్రదేశానికి సమీపంలో నిలువుగా ఉంచబడిన రాయిపై శీతాకాలపు అయనాంతం సమయంలో ఉదయించే సూర్యుడితో అనుగుణ్యం చేయబడిన, సప్తర్షి మండలం నక్షత్ర సముదాయ ప్రాతినిధ్యం బయటపడింది. ఇటీవలి పరిశోధనలో సప్తర్షి మండలం, సింహ రాశి నక్షత్ర సముదాయాల చిత్రణలతో అలంకరించబడిన ఒక చదునైన శిల వెలుగులోకి వచ్చింది, వాటితోతో పాటు ధ్రువ నక్షత్రం కూడా ఉంది, దీని ప్రకారం వారు మెన్హిర్లు, ఇతర బండరాళ్లను దిశానిర్దేశం చేయడానికి తమ ఖగోళ పరిశీలనలను ఉపయోగించారని స్పష్టమవుతోంది.

ఈ తరహా ఉదంతాలలో, ముడుమల్ ను నిజంగా వేరు చేసేది ఏమిటంటే, మెగాలిథిక్ సైట్, రాతిపై ఖగోళ ప్రాతినిధ్యాల రిపోజిటరీ రెండింటి ప్రత్యేకమైన కలయిక. సప్తర్షి మండలం, సింహ రాశి నక్షత్ర రాశుల స్పష్టమైన వర్ణనలు, కప్-గుర్తులతో గుర్తించబడిన ఊహాజనిత గ్రహ ప్రాతినిధ్యంతో పాటు, రాత్రి ఆకాశాన్ని ప్రతిబింబించే దక్షిణ ఆసియాలో ఏకైక ప్రదేశంగా ముడుమల్ను తీర్చిదిద్దాయి. ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ఈ ఉమ్మడి ఖగోళ లక్షణం విభిన్న ప్రాంతాలలో సింబాలిక్ భాషలో ఒక ఉమ్మడి లక్షణాన్ని సూచిస్తుంది, తద్వారా ప్రపంచవ్యాప్తంగా మెగాలిథిక్ పద్ధతుల సందర్భంలో క్రాస్-కల్చరల్ ప్రభావాలు, సంబంధాలపై మన అవగాహనను పెంచుతుంది. ఈ విలక్షణమైన లక్షణం ముడుమల్ను ప్రపంచ స్థాయిలో ప్రత్యేకంగా ఉంచుతుంది, ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న ఇతర మెగాలిథిక్ సైట్లతో పోలిస్తే దాని అత్యుత్తమ సార్వత్రిక విలువను నొక్కి చెబుతుంది.
ప్రమాణం (V):
ముదుమల్ లోని మెగాలిథిక్ నిర్మాణాలు పురాతన సమాజాలు ఖగోళ దృగ్విషయాలను ఎలా అర్థం చేసుకున్నాయో, అటువంటి జ్ఞానాన్ని తమ సాంస్కృతిక, నావిగేషన్ పద్ధతులలో ఎలా సమగ్రపరిచాయో చెప్పడానికి అద్భుతమైన చిత్రణను అందిస్తాయి. ఈ పురావస్తు ప్రదేశంలో, రెండు నిర్దిష్ట బండరాళ్లు రాత్రి ఆకాశపు స్పష్టమైన ప్రాతినిధ్యాలను ప్రదర్శిస్తాయి, వీటిలో సప్తర్షి మండలం, సింహ నక్షత్రరాశుల చిత్రణలు ఉన్నాయి.
మెరాక్ (పులహ), దుబే (క్రతు) నక్షత్రాలతో విభిన్నంగా ఉన్న సప్తర్షి మండల (ఉర్సా మేజర్) నక్షత్ర సముదాయం, ఈ నక్షత్రాలు ధ్రువ నక్షత్రంతో కలిసి ఉండటం వలన ప్రాముఖ్యతను కలిగి ఉంది. ఈ ప్రాంతంలోని పురాతన నివాసితులకు కీలకమైన నావిగేషనల్ రిఫరెన్స్ పాయింట్గా ఇవి పనిచేస్తాయి. అంతే కాకుండా, రాత్రి ఆకాశం ప్రాతినిధ్యం బృహస్పతి లేదా అంగారక గ్రహాన్ని సూచిస్తుందని భావిస్తున్న కప్ గుర్తును కలిగి ఉంది. ఇది రాత్రి ఆకాశం పురాతన ప్రాతినిధ్యంగా మాత్రమే కాకుండా మొత్తం దక్షిణాసియాకు సంబంధించి ఒక గ్రహం యొక్క పురాతన ప్రాతినిధ్యంగా మారుతుంది. ఈ మెగాలిత్లు, బండరాళ్లను భూసంబంధమైన నావిగేషనల్ వ్యవస్థ భాగాలుగా ఉపయోగించడం సంప్రదాయ మానవ స్థిరనివాసానికి ఒక ఉదాహరణగా పనిచేస్తుంది. అంతేగాకుండా, పురాతన సమాజాలు, వాటి పర్యావరణ పరిసరాల మధ్య సంక్లిష్టమైన పరస్పర చర్యను నొక్కి చెబుతుంది.
ప్రమాణం (VI):

ముడుమల్లో ఉన్న మెన్హిర్లు ప్రక్కనే ఉన్న గ్రామాలతో విలక్షణమైన సంబంధాన్ని ఏర్పరుస్తాయి. ఇవి సాంస్కృతి కంగా శక్తివంతమైన సందర్భాలకు సమగ్ర భాగాలుగా పనిచేస్తాయి. ఈ మెగాలిత్లు ఒక సజీవ సంస్కృతితో సంక్లిష్టంగా ముడిపడి ఉన్నాయి. వీటిలో కొన్నింటిని స్థానిక దేవతలకు ప్రతిరూపాలుగా నమ్ముతారు. మరికొన్నింటిని పురాతన శాపం ఫలితంగా రాళ్లుగా రూపాంతరం చెందిన వ్యక్తులు, జంతువులకు ప్రతిరూపాలుగా భావిస్తారు. వీటిలో ముఖ్యంగా గమనించదగ్గవి రెండు నిర్దిష్ట రాళ్ళు, తిమ్మప్ప, ఎల్లమ్మ దేవత. ఇవి గ్రామస్తుల నుంచి పూజలందు కుంటున్నాయి. వీటిని దేవతులగా విశ్వసిస్తుంటారు. ఈ మెన్హిర్లకు ఆపాదించబడిన పవిత్రత అత్యంత ముఖ్యమైంది. ఎందుకంటే ఈ రాళ్లకు ఏదైనా హాని కలిగించడం తీవ్రమైన, ప్రాణాంతక పరిణామాలకు దారితీస్తుందని స్థానిక సమాజం దృఢంగా నమ్ముతోంది.
అంతేగాకుండా, ఇక్కడ జరిగిన అధ్యయనాలు దక్షిణ కొరియాలోని మెగాలిథిక్ డాల్మెన్ల తరహా నక్షత్ర రాశుల నిర్మాణాలను సూచిస్తున్నాయి. ఇవి భారతీయ మెగాలిథిక్ స్మారక చిహ్నాలతో ఉమ్మడి లక్షణాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి. ఈ ఉమ్మడి ఖగోళ లక్షణం విభిన్న ప్రాంతాలలో సింబాలిక్ భాషలో ఒక ఉమ్మడి ధోరణిని సూచిస్తుంది, తద్వారా ప్రపంచవ్యాప్తంగా మెగాలిథిక్ పద్ధతుల సందర్భంలో విభిన్న సంస్కృతుల ప్రభావాలు, సంబంధాలపై మన అవగాహనను పెంచుతుంది.
ప్రామాణికత
ఈ నిర్మాణం స్వాభావిక ప్రామాణికత దాని భౌగోళిక స్థానం, నిర్మాణ కూర్పు రెండింటిలోనూ స్పష్టంగా కని పిస్తుంది, ఇవి దాని సాంస్కృతిక విలువలను సమిష్టిగా వ్యక్తపరుస్తాయి. మెన్హిర్ల విభిన్న రూపం, రూప కల్పనలో దీని విశిష్ట స్థానం ప్రత్యేకంగా గుర్తించదగినది. ఇవి వాటి సహజ పరిసరాలతో సజావుగా అను సంధానించబడి ఉంటాయి. ఇక్కడి భౌగోళిక సమగ్రత మెన్హిర్లు, బండరాళ్లు, సమాధి ప్రదేశాల అంత రాయం అమరికకు విస్తరించింది. కాలక్రమంలో సహజంగా రాళ్లు పడిపోయిన సందర్భాలు కొన్ని మాత్రమే ఉన్నాయి. ఈ కనీస అంతరాయం దాని చారిత్రక సందర్భం మొత్తం సంరక్షణను బలోపేతం చేస్తుంది. సైట్ యొక్క అసలు ఉపయోగం, పనితీరును నిర్వహించడం ద్వారా దాని ప్రామాణికతకు దోహదపడుతుంది.
నిర్మాణ సమగ్రత పరంగా, మెన్హిర్లను క్షుణ్ణంగా పరిశీలిస్తే, కొన్ని రాళ్లు పడిపోయిన సందర్భాలలో కూడా, గణనీయమైన స్థాయిలో వాటి సంరక్షణను గుర్తించవచ్చు. మెన్హిర్లలో ఎక్కువ భాగం, కింద పడి పడుకున్న స్థితిలో ఉన్న వాటితో సహా, చెక్కు చెదరకుండా ఉంటాయి. ఈ సుస్థిరమైన సంరక్షణ మెగాలిథిక్ నిర్మాణాల స్థితిస్థాపకతను నొక్కి చెబుతుంది, వాటి దృశ్య, నిర్మాణ సమగ్రత నిర్వహణను నిర్ధారిస్తుంది. అంతేగాకుండా, ఈ ప్రామాణికత చారిత్రాత్మకంగా ఈ నిర్మాణాల చుట్టూ ఉన్న సంప్రదాయాలు, పద్ధతులు, నిర్వహణ వ్యవస్థల ద్వారా సుసంపన్నం చేయబడింది. ఈ లక్షణాలు కలిసి, వాటి సహజ వాతావరణంలో ఈ పురాతన నిర్మాణాలతో అనుబంధించబడిన శాశ్వత స్ఫూర్తి, భావనకు విలువైన నిదర్శనంగా పనిచేస్తాయి, సాంస్కృతిక వారసత్వ ప్రదేశంగా వాటి ప్రాముఖ్యతను ప్రముఖంగా చాటిచెబుతాయి.

ముడుమల్ మెగాలిథిక్ సైట్ను నిర్వచించే శాశ్వత లక్షణాలు, వివిధ అంశాలు కొనసాగుతూ వచ్చిన కాల ప్రవాహంలో వాటి నిర్మాణ సమగ్రతను, ప్రాదేశిక పొందికను కొనసాగించాయి. ఈ శాశ్వత లక్షణాలలో సైట్ అంతటా వ్యూహాత్మకంగా ఉంచబడిన ప్రముఖ మెన్హిర్లు, బండరాళ్లు ఉన్నాయి. వీటిలో కొన్ని రాత్రి ఆకాశం చిత్రణలను కలిగి ఉన్నాయి. రాతి సమాధులూ ఉన్నాయి. ఈ మెగాలిథిక్ నిర్మాణాల సుస్థిర సమగ్రత ముఖ్యంగా ముడుమల్, మురహరిదొడ్డిలో నివసించే స్థానిక సమాజాల కర్తవ్యనిష్ఠ వైఖరుల ద్వారా ప్రభావితమవుతుంది. విశేషమేమిటంటే, ఈ సమాజాలు మెన్హిర్లతో ఏదైనా భౌతిక జోక్యం గణనీయమైన పరిణామాలను కలిగిస్తుందనే నమ్మకానికి బాగా కట్టుబడి ఉంటాయి. ఇది సైట్ వాస్తవ స్థితి, పవిత్రతను కాపాడటానికి స్థానిక నిబద్ధతను ప్రముఖంగా చాటిచెబుతుంది.
ముడుమల్, మురహరిదొడ్డి నివాసుల అప్రమత్తమైన సంరక్షణలో ఉన్న మెన్హిర్లు, బండరాళ్లు పురాతన సాంస్కృతిక ఆచారాలు, నమ్మకాలకు సజీవ సాక్ష్యంగా ఉన్నాయి. మెగాలిత్లకు హాని కలిగించడంతో సంబంధం ఉన్న తీవ్రమైన పరిణామాలను నొక్కి చెప్పే ప్రబల అవగాహన, ఈ సైట్ మొత్తం సమగ్రతను కాపాడటంలో కీలక పాత్ర పోషిస్తుంది. మనస్సాక్షికి సంబంధించిన ఈ విధానం ముడుమల్ మెగాలిథిక్ సైట్ భౌతిక లక్షణాలను కాపాడటానికి దోహదపడటమే కాకుండా, పురావస్తు పరిరక్షణ ప్రయత్నాల సందర్భంలో స్థానిక నమ్మకాలు, ఆచారాల ప్రాముఖ్యతను కూడా నొక్కి చెబుతుంది.
ఇతర నిర్మాణాల సారూప్య లక్షణాలతో పోలిక
మెగాలిథిక్ ప్రదేశాల పురావస్తు అధ్యయనాలు నిరంతరం అభివృద్ధి చెందుతున్నాయి. ఈ నేపథ్యంలో ఈ రంగంలో, కచ్చితమైన పోలికల ద్వారా సమగ్ర దృక్పథాలను పొందడం చాలా అవసరం. ఈ తులనాత్మక విశ్లేషణ మెగాలిథిక్ ప్రదేశాల ప్రపంచపటంలో ముడుమల్ను సందర్భోచితంగా పరిగణించడమే కాకుండా, దాని ప్రత్యేక లక్షణాలను కూడా చాటిచెబుతుంది, పురావస్తు రంగం లోని దాని ప్రతిరూపాల నుండి దానిని వేరు చేస్తుంది.

భారతదేశంలోని ఇతర ప్రాంతాల్లో:
భారతదేశంలోని కర్ణాటకలోని హైర్ బెనెకల్లు (సుమారుగా సాధారణ శక పూర్వం 800-200) మెన్హిర్లు, డోల్మెన్లు, గుహ చిత్రాల విస్తృత స్థాయి కలెక్షణ్ కు ప్రసిద్ధి చెందింది. (ఇది 2021లో యునెస్కో తాత్కాలిక జాబితాలో చోటు సంపాదించింది.) దీనికి విరుద్ధంగా, ముడుమల్ విభిన్న అమరికలలో అమర్చబడిన మెన్హిర్లు, బండరాళ్ల శ్రేణిని కలిగి ఉంది.
భారతదేశంలోని తమిళనాడులోని నీలగిరి డోల్మెన్స్ (సుమారుగా సాధారణ శక పూర్వం 1000-400), డోల్మెన్లు, రాతి వృత్తాలు, సిస్ట్లు, రాతిపై రాతలను కలిగి ఉంది. ఇక, ముడుమల్ రాతి వృత్తాలు మెగాలిథిక్ ఖననాల ఉనికిని సూచిస్తాయి.
భారతదేశంలోని కర్ణాటకలోని విభూతిహళ్లి (సుమారుగా సాధారణ శక పూర్వం 1800-1400), సౌర అమరికలను ప్రదర్శిస్తూ, అవెన్యూలలో అమర్చబడిన పెద్ద దీర్ఘచతురస్రాకార బండరాళ్ల క్షేత్రంతో ఉంటుంది. దీనితో పోలిస్తే, ముడుమల్ మెన్హిర్, బండరాయి అమరికలు అయనాంతంతో పరస్పర సంబంధం కలిగి ఉన్న సారూప్య అమరికలను ప్రదర్శిస్తాయి, ఇది కొనసాగుతున్న పరిశోధనలకు అర్హత కలిగింది.

అంతర్జాతీయ ప్రదేశాలు:
లావోస్లోని జార్స్ మైదానం (సుమారుగా సాధారణ శక పూర్వం 500 BCE- సాధారణ శకం 500) మెగాలిథిక్ సమాధులు, పెద్ద రాతి జాడిలకు ప్రసిద్ధి చెందింది, ఇవి స్థానిక ఇతిహాసాలతో ముడిపడి ఉన్నాయి. వీటితో పోలిస్తే, మెన్హిర్లకు సంబంధించిన స్థానిక కథలతో ముడిపడి ఉన్న ముడుమల్ సమాధులు నేపథ్య సారూప్యతలను పంచుకుంటాయి.
ఐర్లాండ్లోని ఆగ్లిష్ (సుమారుగా సాధారణ శక పూర్వం 1900-900) బహుళ రాతి వృత్తాలు, సమాధి దిబ్బలను కలిగి ఉంది. వాటి సంభావ్య ఖగోళ ప్రాముఖ్యతపై పరిశోధన కొనసాగుతోంది. అదేవిధంగా, ముడుమల్ తవ్వకాల కోసం వేచి ఉన్న రాతి వృత్తాలు, సమాధులను ప్రదర్శిస్తుంది.
ఇంగ్లాండ్లోని స్టోన్హెంజ్, అవెబరీ-అసోసియేటెడ్ సైట్లు (ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశం) వృత్తాకారంలో అమర్చబడిన మెగాలిత్లతో కూడిన విలక్షణమైన పురావస్తు నిర్మాణాన్ని ఏర్పరుస్తాయి. స్టోన్హెంజ్లో స్పష్టంగా కనిపించే కచ్చితత్వం, ఇంజనీరింగ్ చాతుర్యం, జాగ్రత్తగా రూపొందించిన జాయింట్స్, 40 టన్నుల కంటే ఎక్కువ బరువున్న రాళ్లు, దాని నిర్మాణ ప్రయత్నాలను ప్రముఖంగా చాటిచెబుతాయి. వేసవి అయనాంతంతో దాని అమరిక పలువురు పరిశోధకులు పురాతన క్యాలెండర్ లేదా అబ్జర్వేటరీగా దాని పనితీరు గురించి ఊహాగానాలు చేయడానికి దారితీసింది, ఇది దీని చారిత్రక సంక్లిష్టతను పెంచుతుంది. ముడుమల్ మెన్హిర్ల పరిశోధనలు ఖగోళ సంఘటనలను వాటి ధోరణిలో వెల్లడిస్తాయి. స్టోన్హెంజ్ మాదిరిగానే, ముడుమల్ మెన్హిర్లు ఉద్దేశపూర్వకంగా అయనాంతం సమయంలో ఉదయించే, అస్తమించే సూర్యుడితో అనుగుణ్యం చేయబడ్డాయి, పురాతన సంస్కృతులలో ఖగోళ దృగ్విషయాల అధునాతన అవగాహనను సూచిస్తున్నాయి. ఈ తులనాత్మక విశ్లేషణ చరిత్రపూర్వ నాగరికతల గురించి మన అవగాహనను సుసంపన్నం చేస్తుంది. వాటి అధునాతన ఖగోళ జ్ఞానాన్ని, ఇలాంటి నిర్మాణాల అమరికలో నింపబడిన సాంస్కృతిక ప్రాముఖ్యతను చాటిచెబుతుంది.
ఇక ఇండోనేషియాలోని గునుంగ్ పడాంగ్ మెగాలిథిక్ సైట్ విషయానికి వస్తే, ఇది చల్లారిపోయిన అగ్నిపర్వతం వాలుపై ఉంది. ఇది ఐదు విభిన్న టెర్రస్లను ఏర్పరుస్తుంది. ఈ ప్రదేశం భారీ షడ్భుజాకార రాతి స్తంభాలతో అలంకరించబడిన రాతి రిటైనింగ్ గోడల ద్వారా నిర్వచించబడింది. స్థానిక సుండానీస్ సమాజం గునుంగ్ పడాంగ్ను సాంస్కృతికంగా, ఆధ్యాత్మికంగా ముఖ్యమైనదిగా భావిస్తుంది. స్థానిక పురాణాలు దాని మూలాన్ని రాజు సిలివాంగి రాత్రిపూట ఒక రాజభవనాన్ని నిర్మించాలనే ప్రయత్నానికి ఆపాదించాయి. గునుంగ్ పడాంగ్ మాదిరిగానే, ముడుమల్లోని మెన్హిర్లు సజీవ సాంస్కృతిక వాతావరణంలో అంతర్భాగంగా ఉన్నాయి. వీటిలో కొన్ని స్థానిక దేవతలకు నిలయంగా ఉంటాయని నమ్ముతారు. ఇవి చుట్టుపక్కల గ్రామాల నుండి ప్రజలను ఆకర్షించే ఒక ప్రత్యేకమైన సాంస్కృతిక పర్యావరణ వ్యవస్థను పెంపొందిస్తాయి. నమ్మకాలు, ఆచారాల కలయిక పురాతన ప్రదేశాలు, సమకాలీన కథనాల మధ్య శాశ్వత సంబంధాన్ని వివరిస్తుంది. మెగాలిథిక్ ప్రదేశాలు, వాటిపై భక్తిగల సమాజాల మధ్య సంబంధం గురించి మన అవగాహనను సుసంపన్నం చేస్తుంది.
దక్షిణ కొరియాలోని గోచాంగ్, హ్వాసున్, గంగ్వా డోల్మెన్ ప్రదేశాలు (ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశం) సుమారు సాధారణ శక పూర్వం 1000 సంవత్సరాల నాటి అనేక డోల్మెన్లను కలిగి ఉన్నాయి. ఇవి సమాధి గుర్తులుగా, స్థానిక ఆచారాలకు పవిత్ర స్థలాలుగా ఉన్నాయి. ఈ ప్రదేశాలు ఆ యుగం యొక్క సామాజిక అంశాలు, విధానాల గురించి అమూల్యమైన దృక్పథాలను అందిస్తాయి. ముఖ్యంగా, గంగ్వా డోల్మెన్లు ఖగోళ నక్షత్రరాశులను సూచించే కప్ గుర్తులను కలిగి ఉన్నాయి. పురాతన ప్రజలు రాత్రి ఆకాశంపై కలిగి ఉన్న అవగాహనను వెల్లడిస్తాయి. ముడుమల్ సైట్ లో, బండ రాళ్ళు రెండు నక్షత్రరాశులను వర్ణించే సంక్లిష్టమైన కప్ గుర్తులను కలిగి ఉంటాయి. గంగ్వా డోల్మెన్లలో కనిపించే ఖగోళ ప్రతీకవాదంతో ఇవి పోలిక కలిగి ఉంటాయి. ముఖ్యంగా, సప్తరి మండలం (ఉర్సా మేజర్)లోని డ్యూబ్, మెరాక్లను సూచించే కప్ గుర్తులు, ఎల్లప్పుడూ ధ్రువ నక్షత్రంతో సమలేఖనం చేయబడతాయి. ముడుమల్ వద్ద కూడా ఇదేవిధంగా ఉత్తరానికి సమలేఖనం చేయబడిన కప్ గుర్తులు ఉన్నాయి. ఈ వర్ణనలు ఉర్సా మేజర్తో సమలేఖనం చేయబడతాయి, ధ్రువ నక్షత్రంతో అనుసంధానించబడతాయి. ఈ రెండూ భౌగోళిక ప్రదేశాలలో భాగస్వామ్య సంకేత పద్ధతులను నొక్కి చెబుతాయి. గంగ్వా, ముడుమల్ వద్ద కప్ గుర్తుల కలయిక పురాతన నాగరికతల ఖగోళ జ్ఞానం, సాంస్కృతిక మార్పిడిపై మన అవగాహనను పెంచుతుంది.

పోర్చుగల్లోని అల్మెండ్రెస్ క్రోమ్లెచ్, ముడుమల్ రెండూ మానవ జాతికి సంబంధించిన ముఖ్యమైన పురావస్తు ప్రదేశాలు. వేటికవే తమ విలక్షణమైన లక్షణాలను ప్రదర్శిస్తూనే ఆసక్తికరమైన సారూప్యతలను పంచుకుంటాయి. సుమారు 100 గ్రానైట్ మెన్హిర్లను దీర్ఘవృత్తాకారంగా అమర్చిన అల్మెండ్రెస్ క్రోమ్లెచ్లో కప్ గుర్తులతో ఉన్న ఒంటరి మెన్హిర్ ఉంటుంది. మరి కొన్ని మెన్హిర్లు విషువత్తులు (పగలు, రాత్రి సమానంగా ఉండే రోజులు), అయనాంతాల సమయంలో సూర్యుడితో సమలేఖనం అవుతాయి. ఇది ఉద్దేశపూర్వకంగా రూపొందించిన ఖగోళ సంబంధాన్ని సూచిస్తుంది. దీనికి పోలిస్తే ముడుమల్ 80 కంటే ఎక్కువ మెన్హిర్లను కలిగి ఉంటుంది. కొన్ని అయనాంతాల సమయంలో సూర్యుడితో సమలేఖనం అవుతాయి. కొన్ని ప్రత్యేక రాళ్ళు కప్ గుర్తులను ప్రదర్శిస్తాయి. ఇది సైట్ ఆకర్షణను పెంచుతుంది. ముఖ్యంగా, రెండు మెన్హిర్లు రాత్రి ఆకాశాన్ని వర్ణిస్తాయి. పురాతన ఆకాశ పరిశీలనలు, ఈ మెగాలిథిక్ నిర్మాణం మధ్య సంబంధాన్ని సూచిస్తాయి. ఈ రెండు సైట్స్ కూడా వాటి అమరికల ద్వారా పురాతన ఖగోళ అవగాహన, సాంస్కృతిక ప్రాముఖ్యత భావాన్ని రేకెత్తిస్తాయి. ఖగోళ సంఘటనలను గుర్తు చేసేలా రాళ్లను ఉద్దేశపూర్వకంగా ఉంచడం ఈ నాగరికతల అధునాతన జ్ఞానం, ఉద్దేశపూర్వక రూపకల్పనను ప్రదర్శిస్తుంది. సింబాలిక్ అలంకరణలు, కప్ గుర్తులు ఈ పురావస్తు అద్భుతాల గొప్ప సాంస్కృతిక, ఆచార అంశాలను మరింతగా చాటిచెబుతాయి. ఈ రెండు సైట్స్ అయనాంతం సమయంలో సూర్యునితో అనుగుణ్యంగా ఉన్నప్పటికీ, ముడుమల్ వద్ద రాత్రి ఆకాశం వర్ణన నాటి ప్రజల కథనాలకు ఒక ప్రత్యేకమైన కోణాన్ని పరిచయం చేస్తుంది. వాటి సృష్టికర్తల ప్రేరణలు, నమ్మకాలను మరింత అన్వేషించడానికి ఆహ్వానిస్తుంది.
తులనాత్మక విశ్లేషణ ఫలితం:
తులనాత్మక విశ్లేషణ ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న మెగాలిథిక్ సైట్ల అద్భుత వైవిధ్యాన్ని నొక్కి చెబుతుంది. ఈ సైట్స్ లో ప్రతి ఒక్కటి కూడా దానికదేగా ప్రత్యేక లక్షణాల ద్వారా నిర్వచించబడింది. ముడుమల్ ఇతర ప్రఖ్యాత సైట్లతో దాని సారూప్యతలకు మాత్రమే కాకుండా దాని విలక్షణ లక్షణాలకు కూడా ప్రత్యేకంగా నిలుస్తుంది. దాని మెన్హిర్ల ఖచ్చితమైన అమరిక గణితం, ఖగోళశాస్త్రంపై ఉన్న అపారమైన పట్టును ప్రతిబింబిస్తుంది. దీనిని అరుదైన ఆర్కియో-ఆస్ట్రనామికల్ సైట్ గా నిలబెడుతుంది. అంతేగాకుండా, మెన్హిర్ల చుట్టూ కొనసాగుతున్న సాంస్కృతిక పద్ధతులు స్థానిక ప్రజల జీవన సంప్రదాయాలను చాటిచెబుతాయి. సైట్ గురించిన కథనాన్ని సుసంపన్నం చేస్తాయి. పురావస్తు, ఖగోళ అంశాల కలయిక చరిత్రపూర్వ సమాజాల గురించి మన అవగాహనకు, ఖగోళ దృగ్విషయాలతో వాటి సంక్లిష్ట సంబంధానికి గణనీయంగా దోహదపడే ముడుమల్ సామర్థ్యాన్ని బలోపేతం చేస్తుంది. పరిశోధన, పురావస్తు ప్రయత్నాలు మరింతగా కొనసాగితే, మెగాలిథిక్ సంస్కృతుల విస్తృత చట్రంలో ముడుమల్ ప్రాముఖ్యత పెరుగుతుంది, ప్రపంచ వారసత్వ జాబితాలో చేర్చడానికి దాని అభ్యర్థిత్వాన్ని పెంచుతుంది.
– ఆర్కిలాజికల్ సర్వే ఆఫ్ ఇండియా,
వరల్డ్ హెరిటేజ్ సెక్షన్ (WHS)
అనువాదం: వంశీమోహన్ నర్ల
ఎ : 98489 02520