సింహంతో వేట-ఇండియాతో ఆట ఎంత ప్రమాదకరమో మనదాయాది దేశం పాకిస్తాన్కు తెలిసినంతగా, మరెవ్వరికీ తెలియదంటే, అతిశయోక్తి కాదేమో!! గత ఏప్రిల్ 22న కశ్మీర్లోని పహల్గాంలో పాక్ ప్రేరిపిత తీవ్రవాదులు, అత్యంత పాశవికంగా దాడి జరిపి 26 మంది సాధారణ పౌరులను హతమార్చినందుకు ప్రతిగా, గత మే 7న భారత సైన్యం ‘‘ఆపరేషన్ సింధూర్’’పేరుతో పాకిస్తాన్లోని 9 తీవ్రవాద స్థావరాలపై అత్యంత ఖచ్చితత్వంతో దాడులు జరిపి పదుల సంఖ్యలో తీవ్రవాదులను హతమార్చడంతో పాకిస్తాన్ చిగురుటాకులా వణికి పోయింది. ఈ దాడులలో భారత సైన్యం వినియోగించిన అధునాతన సాంకేతిక రక్షణ వ్యవస్థలపై ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ప్రశంసలు లభించాయి. ఆ సాంకేతిక యుద్ధ వ్యవస్థలను రక్షణ రంగ నిపుణులు ఈ క్రింది విధంగా వర్గీకరించారు. i) గైడెన్స్ మరియు నావిగేషన్ వ్యవస్థలు ii) ఖచితత్వంతో కూడిన మార్గ దర్శక ఆయుధాలు iii) గగనతల రక్షణ (ఎయిర్డిఫెన్స్) వ్యవస్థ ఱఙ) స్వయం చోదిత, మానవ రహిత వాహనాలు. వీటిని గురించి ఇప్పుడు విపులంగా చర్చిద్దాం.
1) గైడెన్స్ మరియు నావిగేషన్ వ్యవస్థలు:
పహల్గాం తీవ్రవాద దాడికి ప్రతీకారంగా గత నెల 7వ తేదీన పాక్ ఆక్రమిత కశ్మీర్ మరియు పాకిస్తాన్ లోని బహావల్పూర్లోని 9 ఉగ్రవాద స్థావరాలపై, అదేవిధంగా మే 10వ తేదీన పాకిస్తాన్లోని 8 ఎయిర్ బేస్లపై పిన్పాయింట్ స్థాయి ఖచ్చితత్వంతో భారత సైన్యం దాడులు జరిపింది.
పాక్ సాధారణ పౌరులకు గానీ, జనావాసాలకు గానీ అణువంతైనా నష్టం జరగకుండా లక్ష్యాలను ఛేధించడం వెనుక మనదేశం యొక్క అత్యంత ఆధునిక గైడెన్స్ మరియు నావిగేషన్ వ్యవస్థల యొక్క పాత్ర ఉంది. వాటిని ఈ క్రింది విధంగా వర్గీకరించవచ్చు.
i) నావిక్ (NAVIC):
ఇండియన్ రీజినల్ నావిగేషన్ శాటిలైట్ సిస్టమ్ (IRNSS), దీనినే నావిగేషన్ విత్ ఇండియన్ కన్సల్టేషన్ (NAVIC) అని పిలుస్తారు. ఇది భారత అంతరిక్ష పరిశోధన సంస్థ (ఇస్రో) అభివృద్ధి చేసిన ఒక స్వతంత్ర, స్వదేశీ ఉపగ్రహ నావిగేషన్ వ్యవస్థగా చెప్పవచ్చు. ఇది భారతదేశం యొక్క పూర్తి నియంత్రణలో ఉంటుంది. అంతరిక్ష విభాగం, గ్రౌండ్ సెగ్మెంట్ మరియు యూజర్ రిసీవర్లు అన్నీ భారతదేశంలోనే నిర్మించబడతాయి.
ఇతర దేశాల నావిగేషన్ ఉపగ్రహవ్యవస్థలపై ఆధారపడ కుండా, భారత వ్యూహాత్మక రంగాల (రక్షణ మరియు కమ్యూనికేషన్) స్వతంత్ర ప్రతిపత్తి కోసం నావిక్ ప్రాజెక్ట్2018లో అమలులోకి వచ్చింది.
పనితీరు:
నావిక్ ఒక ప్రాంతీయ ఉపగ్రహ నావిగేషన్ వ్యవస్థ. ఇది ఏడుఉపగ్రహాల సమూహం. ఇందులో 3 ఉపగ్రహాలను జియో సింక్రోనస్ ఆర్బిట్ (జీఎస్ఓ)లోనూ, మిగిలిన నాలుగు ఉపగ్రహాలను వంపు తిరిగిన జియో స్టేషనరీ అర్త్ (జీఈఓ) ఆర్బిట్లోనూ ఉంచారు. ఇది భారత సరిహద్దు నుండి 1500 కి.మీ. పరిధిలో ఉన్న ప్రాంతానికి ఖచ్చితమైన, విస్తృతమైన నావిగేషన్ పొజిషన్ మరియు టైమింగ్ సేవలను అందిస్తుంది. ఈ సేవలు రెండురకాలుగా ఉంటాయి.
స్టాండర్డ్ పొజిషనింగ్ సర్వీస్:
ఇది అందరు వినియోగదారులకు అందించబడుతుంది.
రిస్ట్రిక్టెడ్ సర్వీస్: ఇది అధీకృత వినియోగదారులకు అందించే ఎన్క్రిప్టెడ్ సేవ. నావిగేషన్ వ్యవస్థలో అమెరికా అభివృద్ధి పరిచిన జీపీఎస్ ప్రపంచ ప్రఖ్యాతి చెందింది. దీని ద్వారా ప్రపంచంలో ఏ ప్రాంతానికైనా సేవలు అందించవచ్చు. జీపీఎస్ 31 ఉపగ్రహాలను కలిగి ఉంది. జీపీయస్ 20 మీ।। లక్ష్యాన్ని స్పష్టంగా గుర్తిస్తే, నావిక్ మరింత స్పష్టంగా 5 మీ।।లోపు లక్ష్యాన్ని కూడా స్పష్టంగా గుర్తించే, సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉంటుంది. కాబట్టి జీపీయస్ కన్నా సమర్థ వంతంగా పనిచేస్తుంది. ఇంకా రష్యా-గ్లోనాస్, యూరోపియన్ యూనియన్ – గెలీలియో, చైనా-బిడౌ పేరుతో స్వతంత్ర నావిగేషన్ వ్యవస్థలను కలిగి ఉన్నాయి.
ii) కార్టోశాట్: భూమికి సంబంధించిన చిత్రాలను హైరిజల్యూషన్ నాణ్యతో, మ్యాప్ల రూపంలో చిత్రీకరించడాన్ని ‘కార్టోగ్రఫీ’’ అంటారు. కార్టోశాట్-1 నుండి కార్టోశాట్-3 వరకు 3 ఉపగ్రహాలను ఇస్రో ప్రయోగించింది. ఇప్పుడు కార్టోశాట్ సిరీస్లో మూడవతరం ఉపగ్రహమైన కార్టోశాట్-3 సేవలందిస్తోంది. ఈ ఉపగ్రహం భూమిపై 0.25 మీ।। కనిష్ట విస్తీర్ణం ఉన్న ప్రాంతాన్ని కూడా పాంక్రోమాటిక్ రిజల్యూషన్తో చిత్రీకరిస్తుంది. దీంతో మన దేశ సరిహద్దుకు అవతలివైపు. పాకిస్తాన్లో ఉన్న ప్రతి నిర్దిష్ఠ లక్ష్యాన్ని అత్యంత స్పష్టంగా గుర్తిస్తుంది.
iii) రిశాట్ (RISAT): దీనినే రాడార్ ఇమేజింగ్ శాటిలైట్ అంటారు. వీటిని ఇస్రో అభివృద్ధి పరిచింది. ఈ రిశాట్ శ్రేణి ఉపగ్రహాలు రాత్రి, పగలు తేడా లేకుండా అన్ని వాతావరణ పరిస్థితుల్లోనూ భూమిని పరిశీలిస్తాయి. వాతావరణంలో దట్టమైన మేఘాలు ఉన్నప్పటికీ సాంప్రదాయ ఆప్టికల్ సెన్సార్లను కాకుండా సింథటిక్ అపెర్చర్ రాడార్ (SAR) సాంకేతికతను వినియోగించుకొని భూమిని నిరంతరం పర్యవేక్షిస్తాయి. తద్వారా ఈ ఉపగ్రహాలను నిఘా కార్యాకలాపాల కోసం వినియోగిస్తారు. SAR సాంకేతికత కారణంగా రాత్రి సమయంలో కూడా సరిహద్దుకు ఆవల పాక్ భూభాగంలో ఏం జరుగుతోందో నిశితంగా పరిశీలించవచ్చు. 2016 సర్జికల్ స్ట్రైక్స్ కొరకు రిశాట్-1, రిశాట్-1A లను ఉపయోగించారు. చొరబాట్లకు వ్యతిరేకంగా భారత సరిహద్దులను పర్యవేక్షించడానికి డిసెంబర్ 2023లో రిశాట్-2 శ్రేణి ఉపగ్రహాలను ప్రయోగించారు.
iv) ఈ ఓఎస్ సిరీస్ ఉపగ్రహాలు (EOS SATELLITES): ఈ సిరీస్లో ఇప్పటి వరకు 8ఉపగ్రహాలను ఇస్రో ప్రయోగించింది. ఈ ఓఎస్-8 ఉపగ్రహాన్ని ఆగస్ట్ 16, 2024న ఎస్ఎప్ఎల్వీ-డీ3 వాహక నౌకద్వారా శ్రీహరికోట నుండి ఇస్రో ప్రయోగించింది. ఈ శ్రేణికి చెందిన ఉపగ్రహాలతో సరిహద్దులను నిరంతరం పర్యవేక్షించవచ్చు. దళాల కదలికలను ట్రాక్ చేయవచ్చు. అనధికార కార్యకలాపాలను గుర్తించవచ్చు.

2) ఖచ్చితత్వంతో కూడిన మార్గ దర్శక ఆయుధాలు (Precision Guided Munitions):
పాకిస్తాన్లోని తీవ్రవాద స్థావరాలను భారతసైన్యం ఉపగ్రహాల సహాయంతో స్పష్టంగా గుర్తించిన తరువాత వాటిని నాశనం చేయడానికి అత్యంత అధునాతన క్షిపణులను ప్రయోగించింది. వాటి వివరాలు కింది విధంగా ఉన్నాయి.
i) స్కాల్స్-ఈజీ (SCALS-EG) క్షిపణులు : దీనిని బ్రిటన్లో స్టార్మ్షాడో మిసైల్ అని పిలుస్తారు. ఇది స్టెల్త్ (శత్రు రాడార్లకు దొరకకుండా), క్రూయిజ్ (వేటాడే) లక్షణాలతో సుదూర మరియు లోతైన ప్రాంతాలలోని శత్రు స్థావరాలను నాశనం చేయడానికి వినియోగించే ఎయిర్ టు ఎయిర్ మిసైల్. వీటిని రాఫెల్ జెట్ ఫైటర్ల ద్వారా ప్రయోగించారు.
దీని పరిధి 450 కి।।మీ. తక్కువ ఎత్తులో ప్రయాణిస్తూ శత్రు రాడార్లకు దొరకకుండా లక్ష్యాలను ఛేదిస్తుంది. అన్ని వాతావరణ పరిస్థితులలోనూ దీనిని య్రోగించే సౌలభ్యం ఉండడం వల్ల భారత వైమానిక దళానికి అధిక కార్యాచరణ సౌలభ్యాన్ని అందిస్తుంది. గైడెన్స్ మరియు నావిగేషన్ వ్యవస్థలను
ఉపయోగించుకొని ఈ క్షిపణి బంకర్లు మరియు మందుగుండు సామాగ్రి డిపోల వంటి భారీ బల వర్థక లక్ష్యాలను అత్యంత ఖచ్చితత్వంతో ఛేదిస్తుంది. దీనిని యూరోపియన్ బహుళజాతి సంస్థ ఎంబిడీఏ అభివృద్ధి చేసింది.
ii) హామర్ (HAMMER) క్షిపణులు: దీనిని Highly Agile and Manoeuvrable Munition Extended Range అని పిలుస్తారు. ఈ క్షిపణిని ఫ్రెంచ్ ఏరోస్పేస్ మరియు డిఫెన్స్ కంపెనీ అయిన సఫ్రాన్ అభివృద్ధి చేసింది. ఇది గాలిలో నుండి భూమిపైకి ప్రయోగించే రకానికి చెందినది. దీని ద్వారా 70 కి।।మీ పరిధిలోని లక్ష్యాలను ఛేదించవచ్చు. రాఫెల్ జెట్ ఫైటర్లపై అమర్చవచ్చు.
ఈ క్షిపణి స్వయంప్రతిపత్తిని కలిగి, జామింగ్కు నిరోధకతను ప్రదర్శిస్తుంది. కఠినమైన భూభాగాలపై తక్కువ ఎత్తు నుండి ప్రయోగించవచ్చు. మధ్యస్థ శ్రేణి వ్యూహాత్మక కార్యకలాపాలకు అత్యంత ప్రయోజనకరంగా ఉంటుంది.
iii) బ్రహ్మాస్ క్షిపణులు: ఇది మన దేశానికి చెందిన సూపర్ సోనిక్ క్రూయిజ్ క్షిపణి. దీనిని భారతదేశానికి చెందిన డీఆర్డీఓ మరియు రష్యాకు చెందిన ఎన్పీఓ మషినోస్ట్రోమేనియా సంస్థలు సంయుక్తంగా అభివృద్ధి పరిచాయి.
ఈ క్షిపణిని భారతీయ త్రివిధ దళాలలోనూ వినియోగిస్తున్నారు. ఇది మాక్3 వేగానికి దగ్గరగా ప్రయాణిస్తుంది. ఈ క్షిపణికి ఒకసారి టార్గెట్ను నిర్దేశించి, ప్రయోగించిన తరువాత ఇక దానికి ఎలాంటి మార్గదర్శకత్వం మరియు నియంత్రణ అవసరం లేకుండానే లక్ష్యాన్ని ఛేదిస్తుంది. దీనినే ఫైర్ అండ్ ఫర్గెట్ మోడ్ అని పిలుస్తారు. 200-300 కిలోల సాంప్రదాయ వార్హెడ్ను మోసుకెళ్తుంది. క్రూయిజ్ ఎత్తు 15 కి।।మీ మరియు టెర్మినల్ ఎత్తు 10 కి।।మీ ఉంటుంది.
iv) మీటియోర్ క్షిపణులు: ఈ క్షిపణిని కూడా యూరోపియన్ సంస్థ ఎంబీడీఏ అభివృద్ధి చేసింది. దీనిని నెక్టస్ జనరేషన్ ఎయిర్టు ఎయిర్ మిసైల్, బియాండ్ (Beyond) విజువల్ రేంజ్ ఎయిర్ టు ఎయిర్ మిసైల్ (BV RAAM) అని పిలుస్తారు. ఇది దట్టమైన ఎలక్ట్రానిక్ యుద్ధ వాతావరణంలో కూడా ప్రభావవంతంగా పనిచేస్తుంది. ఇది ఘన ఇందన రామ్జెట్ మోటార్ను ఉపయోగిస్తుంది. తద్వారా నిరంతర థ్రస్ట్ను అందిస్తుంది. ఇది ఎయిర్ టు ఎయిర్ క్షిపణి వ్యవస్థలలో అతి పెద్ద నో ఎస్కేప్ జోన్ను నియంత్రిస్తుంది. అనగా టార్గెట్ తప్పించుకునే అవకాశం ఇవ్వకుండా వెంటాడి దాడి చేస్తుంది.
ఈ క్షిపణులతో మురిడ్కే (లష్కరే- ఇ-తోయిబా ప్రధాన స్థావరం), బహావల్పూర్ (జైష్-ఏ-మొహమ్మద్ ప్రధాన స్థావరం)లపై అత్యంత ఖచ్చితత్వంతో భారత సైన్యం దాడులు చేసింది.
భవిష్యత్లో శత్రు స్థావరాలను నాశనం చేయడానికి సాధారణ క్షిపణుల మాదిరిగా గతిశక్తిని వినియోగించకుండా విద్యుత్ అయస్కాంత లేదా కణ సాంకేతికత సాంద్రీకృత శక్తిని (లేజర్ కిరణాలను) ఉపయోగించే ప్రత్యక్ష శక్తి నిర్దేశిత ఆయుధాలు (Directed Energy Weapons) తయారు చేసే దిశగా భారత రక్షణ పరిశోధన మరియు అభివృద్ధి సంస్థ (డీఆర్డీఓ) పురోగమిస్తోంది.

3) గగన తల రక్షణ వ్యవస్థ (Air Defence System):
1921లో ఇటాలియన్ మిలిటరీ జనరల్ Giulio Douhet తను రాసిన ‘‘ది కమాండర్ ఆఫ్ ది ఎయిర్’’ అన్న గ్రంథంలో, భవిష్యత్లో జరిగే యుద్ధాలలో వైమానిక దళం (Air Power) ఎలాంటి కీలకపాత్ర పోషించబోతుందో, ప్రత్యర్థి దేశాలను ఎలా ముప్పుతిప్పలు పెట్టబోతోందో సోదాహరణంగా వివరించారు.
ఆపరేషన్ సింధూర్ విషయంలో Douhet చెప్పినట్లుగానే వైమానికదళం కీలక పాత్ర పోషించింది. మే 7న భారత్ దాడి చేసిన వెంటనే, పాకిస్తాన్ కూడా క్షిపణులు, డ్రోన్లతో ప్రతిదాడి చేసింది. అయితే మన దేశంపై చిన్న గీతకూడా పడకుండా మన గగనతల రక్షణ వ్యవస్థ వాటిని విజయ వంతంగా అడ్డుకొని కూల్చేసింది. అదే విధంగా మే 10వ తేదీన పాక్ ఎయిర్ బేస్లపై అత్యంత ఖచ్చితత్వంతో దాడులు చేసి మన వైమానికదళం వాటికి భారీగా నష్టాన్ని కల్గించింది. పాక్ క్షిపణులు, డ్రోన్లు విజయవంతంగా కూల్చిన భారత గగనతల రక్షణ వ్యవస్థలో ఈ క్రింది రక్షణ వ్యవస్థలు భాగంగా ఉన్నాయి.
భారత గగన తలాన్ని శత్రుదుర్భేద్యంగా మలిచేందుకు ఐదు అంచెలతో కూడిన క్షిపణి గగనతల రక్షణ వ్యవస్థను భారత్ అభివృద్ధి చేసింది. భిన్నశ్రేణుల్లో, భిన్న ఎత్తుల్లో శత్రు అస్త్రాలను అడ్డుకునేలా దీన్ని తీర్చిదిద్దింది. ఈ వ్యవస్థను భారత వైమానిక దళంలోని సమీకృత గగతనల ఆదేశిక, నియంత్రణ వ్యవస్థ (ఐఏసీసీఎస్) సమన్వయం చేస్తూ ఉంటుంది.
మొదటి దశ -ఖండాంతర క్షిపణి వ్యవస్థ: దీనిలో రెండు అంచెల్లో ఖండాంతర (బాలిస్టిక్) క్షిపణి రక్షణ వ్యవస్థ ఉంటుంది. ఇది శత్రుదేశాలు ప్రయోగించిన ఖంఢాంతర క్షిపణులను అడ్డుకుంటుంది. ప్రస్తుతం ఢిల్లీనగరం ఈ వ్యవస్థ పరిధిలో ఉంది.
ఉదా: అగ్ని-5 క్షిపణి
రెండవ దశ – ఎస్-400:భారత్ గగనతలాన్ని రక్షిస్తూ ఎస్-400 గగనతల రక్షణ వ్యవస్థ ఉంటుంది. ఎస్-400 గగనతల రక్షణ వ్యవస్థకు మనదేశం ‘‘సుదర్శన్ చక్ర’’ అని పేరు పెట్టింది. దీనిని రష్యాకు చెందిన ‘‘అల్మాజ్-అంటే’’ అన్న సంస్థ అభివృద్ధి పరిచింది. ఇది 400 కి।।మీ పరిధిలోని అస్త్రాలను నేలకూల్చగలదు. 600 కి।।మీ దూరంలోని లక్ష్యాలను గుర్తించగలదు.
విభాగాలు: ఎస్-400 క్షిపణి రక్షణ వ్యవస్థలో రాడార్లు, మిసెల్ లాంఛర్లు, కమాండ్ అండ్ కంట్రోల్ సిస్టమ్ అన్ని విభాగాలు ఉంటాయి. రాడార్లలో ఎలక్ట్రానిక్ స్టీర్డ్ ఫేజ్డ్ అరె అన్న రాడార్, జామింగ్ నిరోధకతను కలిగి ఉంటుంది. దీని రాడార్లు మన భూభాగంలోకి ప్రవేశించే 100 వస్తువులను ఒకేసారి గుర్తించి కమాండ్ కంట్రోల్కు సమాచారం చేరవేస్తాయి. అక్కడి నుండి గైడెడ్ క్షిపణులు లక్ష్యాలను గుర్తించి వాటిని నేలకూలుస్తాయి. ఏకకాలంలో 6 లక్ష్యాలను నేల కూల్చడం దీని ప్రత్యేకతగా చెప్పవచ్చు. దీనిలో 4 గొట్టాలలో క్షిపణులుంటాయి. ఇవి 3 రకాలు. 1) 40N6- పరిధి 400 కి।।మీ 2) 48N6 – పరిధి 250 కి।।మీ. 3) 9 M96 E – పరిధి 40-120 కి।।మీ. 9 M 96Eలో తిరిగి 9M 96E1-40 కి।। మీ, 9M 96E2 – 12 కి।। మీ అనే రకాలు ఉంటాయి. మూడు రకాల క్షిపణులు (మొత్తం నాలుగు) ఉంటాయి.
వేగం: ఎస్-400 వ్యవస్థలోని క్షిపణులు గరిష్ఠంగా గంటకు 17000 కి।।మీ వేగాన్ని (సుమారుగా మాక్14) చేరుకోగలవు. శత్రు భూభాగం నుండి వచ్చే క్షిపణులను 10 మీ।। నుండి 30 కి।।మీ ఎత్తులో అడ్డగించగలవు.
ఇన్ని ప్రత్యేకతలు కలిగినందున ఎస్-400 భారత రక్షణ వ్యవస్థకు వెన్నెముకగా ఉంటూ శత్రు దేశాల స్టెల్త్ యుద్ధ విమానాలు, క్రూయిజ్ క్షిపణులను, చిన్నపాటి బాలిస్టిక్ క్షిపణులు, డ్రోన్లను లక్ష్యాన్ని తాకక ముందే నేలకూల్చగలదు. వీటిని 2018లో ఇండియా, రష్యా నుండి కొనుగోలు చేసింది. ప్రస్తుతం రష్యా ఎస్-400ను ఆధునీకరించి ఎస్-500 అనే గగనతల రక్షణ వ్యవస్థను తయారు చేస్తోంది.
మూడవ దశ – ఎంఆర్శామ్ /బరాక్-8:
ఎంఆర్శామ్ (MRSAM)నే మీడియం రేంజ్ సర్ఫేస్ టు ఎయిర్ మిసైల్ లేదా బరాక్ 8 అని పిలుస్తారు. ఇందులో కూడా 3600లో నిరంతరం పర్యవేక్షించే రాడార్లు, కమాండ్ మరియు కంట్రోల్ వ్యవస్థ మరియు క్షిపణులు ఉంటాయి.
ఈ వ్యవస్థ భారత గగనతల రక్షణ వ్యవస్థలో మధ్య భాగంలో ఉంటుంది. దీనిని భారత్ మరియు ఇజ్రాయెల్ సంయుక్తంగా అభివృద్ధి చేశాయి. బరాక్-8 వ్యవస్థ 70-100 కి।।మీ।।ల పరిధిలో మన భూభాగంలోకి ప్రవేశించే శత్రుదేశాల క్షిపణులను, డ్రోన్లను గుర్తించి నేలమట్టం చేయగలదు.
నాల్గవ దశ – ఆకాశ్ తీర్: దీనిని తయారీ మనదేశం పూర్తి స్వదేశీ సాంకేతిక పరిజ్ఞానంతో 1980లో ప్రారంభించి 2014లో వైమానిక దళానికి 2015లో సైన్యానికి అప్పగించింది. ఆకాశ్తీర్లో బహుళ విధులను నిర్వర్తించే ‘‘రాజేంద్ర’’ అన్న రాడార్ వ్యవస్థ ఉంటుంది. ఇది ఏక కాలంలో బహుళ లక్ష్యాలను గుర్తించడంతో పాటు, విభిన్న సంఖ్యలో క్షిపణులకు మార్గదర్శకత్వం వహిస్తుంది. రాడార్ల నుండి కమాండ్ కంట్రోల్కు సమాచారం అందిన మరుక్షణం మాక్2.5 వేగంతో క్షిపణులు టార్గెట్ వైపు దూసుకెళ్ళి దానిని తుత్తునియలు చేస్తాయి. ఆకాశ్ తీర్లో ఆకాశ్, క్విక్ రియాక్షన్ సర్ఫేస్ టు ఎయిర్ మిసైల్ వ్యవస్థ ఉండగా ఆకాశ్-ఎన్జీ (న్యూ జనరేషన్) అభివృద్ధి దశలో ఉంది. ఆకాశ్ పరిధి 30-50 కి।।మీ, ఆకాశ్ ఎన్జీ-70 కి।।మీ, క్యూఆర్శామ్ పరిధి 30 కి।।మీగా ఉంటుంది. ఆకాశ్ తీర్ వ్యవస్థ తక్కువ ఎత్తులో ఎగిరే విమానాలు, హెలికాప్టర్లు, డ్రోన్లను కూల్చి వేస్తుంది.
అయిదో దశ – బాలిస్టిక్ క్షిపణి రక్షణ వ్యవస్థ (బీఎండీ): శత్రు దేశాల నుండి వచ్చే క్షిపణులను నిరోధించడానికి బాలిస్టిక్ క్షిపణి రక్షణ వ్యవస్థను మనదేశం పూర్తి స్వదేశీ సాంకేతిక పరిజ్ఞానంతో తయారు చేసింది. ఇందులో..
పృధ్వీ ఎయిర్ డిఫెన్స్ : 50-80 కి।।మీ ఎత్తులోని లక్ష్యాలపై ఇది పనిచేస్తుంది. 2వేల కి।।మీ పరిధి కలిగిన ధ్వని వేగాని కన్నా 5 రెట్లు ఎక్కువ వేగం (మ్యాక్5)తో దూసుకెళ్ళే క్షిపణులను కూడా ఇవి లక్ష్యంగా చేసుకోగలవు.
అడ్వాన్స్ ఎయిర్ డిఫెన్స్ (ఏఏడీ): ఇది నేల నుండి 30 కి।।మీ ఎత్తులోని లక్ష్యాలను ఛేదించగలదు. ఏఏడీ ప్రధానంగా 2 వేల కి।।మీ లోపు పరిధి గల స్వల్ప, మధ్య శ్రేణి క్షిపణులను కూల్చగలదు.
2028-29 నాటికి ఇజ్రాయిల్ ఐరన్ డోమ్ క్షిపణి నిరోధక వ్యవస్థ తరహాలో విస్తృతశ్రేణిలో క్రూయిజ్ క్షిపణులు, స్టెల్త్ ఫైటర్ జెట్లను కూల్చగలిగే విధంగా దీర్ఘశ్రేణి వాయు రక్షణ వ్యవస్థను రూపొందించేందుకు ‘‘ప్రాజెక్ట్ కుశ’’ పేరుతో డీఆర్డీఓ కృషి చేస్తోంది.
ఇందులో 150 కి।।మీ, 200 కి।।మీ మరియు 350 కి।।మీ పరిధి కలిగిన ఇంటర్ సెక్టర్ క్షిపణులు వివిధ దూరాలలో శత్రు లక్ష్యాలను గుర్తించి, ఛేదించే సామర్థ్యాన్ని అందిస్తాయి.

4) మానవ రహిత వాహనాలు / డ్రోన్లు (లాయిటరింగ్ మ్యునిషన్స్):
ఆపరేషన్ సింధూర్లో భాగంగా పాకిస్తాన్లోని తీవ్రవాద స్థావరాలను నిర్వీర్యం చేయడంలో సంచరించే ఆయుధాలు (లాయిటరింగ్ మ్యునిషన్స్) కీలక పాత్ర పోషించాయి. సాంప్రదాయ క్షిపణుల మాదిరిగా కాకుండా, టార్గెట్పై దాడి చేయడానికి సరైన సమయం కోసం వేచి ఉండి, తదుపరి దాడి చేయడం లాయిటరింగ్ మ్యునిషన్స్ ప్రత్యేకతగా చెప్పవచ్చు. వీటిని క్రింది విధంగా వర్గీకరించవచ్చు.
i) కామికాజ్ డ్రోన్లు: వీటినే ఆత్మాహుతి డ్రోన్లు అని కూడా అంటారు. కామికాజ్ అన్నది జపనీస్ పదం. ఈ పదానికి Divine Wind (దైవిక గాలి) అని అర్థం. రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో జపాన్ యొక్క ‘‘కామికాజ్ పైలెట్ల’’ నుండి ఆపేరు వచ్చింది. ఈ పైలెట్లు ఉద్దేశపూర్వకంగా శత్రులక్ష్యాలను ప్రేలుడు పదార్థాలతో నిండిన విమానాలతో ఢీ కొట్టడం ద్వారా ఆత్మాహుతి దాడులకు పాల్పడ్డారు. ఇక కామికాజ్ డ్రోన్ల పూర్తి వివరాలను పరిశలిస్తే.. ఇవి ప్రేలుడు పదార్థాలతో కూడిన చిన్న మానవ రహిత విమనాలు. వీటిని నేరుగా ట్యాంక్ లేదా దళాల సమూహం పైకి ఎగురవేయవచ్చు. ఇవి లక్ష్యాన్ని ఢీ కొట్టి పేలిపోయి, లక్ష్యాన్ని నాశనం చేస్తాయి. వీటిని రాడార్లతో గుర్తించడం కష్టం.
ఉదా।।కు మనదేశం పూర్తి స్వదేశీ పరిజ్ఞానంతో ‘‘నాగాస్త్ర’’ అన్న కామికాజ్ డ్రోన్ను తయారు చేసింది. ఇది 1.5 కిలోల పేలోడ్ మోయలదు. దీని పరిధి 15 కి।।మీ. అదేవిధంగా పోలాండ్ తయారు చేసిన వార్మేట్ అన్న కామికాజ్ డ్రోన్లను ఉపయోగిస్తోంది.
ii) హారప్: వీటిని ఇజ్రాయిల్ ఏరోస్పేస్ ఇండస్ట్రీస్ (ఐఏఐ) తయారు చేసింది. ఇది దీర్ఘశ్రేణి స్టాండాఫ్ లాయిటరింగ్ అటాక్ ఆయుధ వ్యవస్థ. దీనికి మానవ రహిత విమానం, క్షిపణి లక్షణాలు ఉండడం ప్రత్యేకతగా చెప్పవచ్చు. స్టెల్త్ పరిజ్ఞానంతో లక్ష్య నిర్దేశిత ప్రాంతాలపై ఇది 9 గం।।ల పాటు నిర్విరామంగా ఎగరగలదు. జామింగ్ నిరోధకత కూడా కలదు. పగలు, రాత్రి అనే తేడా లేకుండా భిన్న వాతావరణాల్లో పని చేయగలదు. వీటికి స్వయం ప్రతి పత్తిగల లేదా రిమోట్తో నియంత్రణ కూడా చేయవచ్చు. వీటిని 2016లో తొలిసారిగా ఆర్మేనియాపై అజర్బైజాన్ ప్రయోగించింది.
హారప్ పరిధి 1000 కి।।మీ. అందువల్ల శత్రువుల గగన తలంలో చాలాదూరం వరకు వెళ్ళి దాడులు చేయగలరు. 2009లో 10, 20019లో మరో 54 హారప్లను భారత్ ఇజ్రాయిల్ నుండి కొనుగోలు చేసింది. భారత రక్షణ వ్యవస్థను మరింత బలోపేతం చేసుకునేందుకు ఇండియా 3.5 బి।। డాలర్ల నిధులు వెచ్చించి 31 ఎంక్యూ-9బి (ప్రిడేటర్) డ్రోన్లను కొనుగోలుచేసేందుకు అమెరికాతో ఒప్పందం చేసుకుంది.
చివరగా: ఇండియా తనకు అవసరమైన ఆయుధాల్లో 40 శాతానికి పైగా విదేశాల నుంచే దిగుమతి చేసుకుంటోంది. ఆయుధ ఉత్పత్తిలో చైనా స్వయం సమృద్ధి సాధించి అమెరికాను అధిగమించాలని ఉవ్విళ్ళూరుతోంది. అమెరికా ఇండియాకు ఎప్పటికీ విశ్వసనీయ నేస్తం కాదు. కేవలం రష్యాను మాత్రమే నమ్ముకొంటే భారత ఉప ఖండంలోని సంక్లిష్టతలను ఎదుర్కోవడం అంతసులభం కాదు. ఈ నేపథ్యంలో ఇండియా ఆయుధాల ఉత్పత్తిలో స్వావలంబన సాధించాలి. ఇందుకొరకు ఈ రంగంలో పరిశోధన మరియు అభివృద్ధి కొరకు భూరి నిధులు కేటాయించి, భారీ సైనిక, పారిశ్రామిక పునాదిని నిర్మించుకోవాలి. అప్పుడే పాకిస్తాన్ లాంటి జిత్తుల మారి దేశాల ఆటకట్టించగలం.
-పుట్టా పెద్ద ఓబులేసు,
స్కూల్ అసిస్టెంట్, జిల్లా పరిషత్ ఉన్నత పాఠశాల
రావులకొలను, సింహాద్రిపురం, కడప,
ఎ : 955029004