1955లో సత్యజిత్ రే నవ్య సినిమా ఉద్యమానికి శ్రీకారం చుట్టి జాతీయ, అంతర్జాతీయ ఖ్యాతి ఆర్జించిన తరువాత, దేశంలోని పలు చిక్కుల్లో ఉన్న మేధావులు, సినీ అభిమానులలో చాలా మంది ప్రభావితులై, క్రమంగా నవ్య సినిమా పురోగమించింది. అలా ప్రభావితులైన వారిలో దక్షిణ భారతం నుండి ప్రముఖంగా స్వర్గీయ జి.అరవిందన్ను చెప్పుకోవచ్చు. అరవిందన్ ఏక్సిడెంటల్గా చిత్రసీమలోకి ప్రవేశించాడు. ఆయన ఏ ఫిల్మ్ ఇన్స్టిట్యూట్లోనూ శిక్షణ పొందకపోయినా, భారతదేశం గర్వపడేలా సినిమాలు తీసిన ప్రతిభాశాలి.
1936 జనవరి 23న కేరళలోని కొట్టాయమ్లో జన్మించాడు. సాహితీ, సాంస్కృతిక రంగాల్లో మంచి అభిరుచి, ప్రతిభగల కుటుంబంలో జన్మించడంవల్ల బాల్యం నుండి కళలంటే అభిమానించేవారాయన. తండ్రి ఎమ్.జి.గోవిందనాయర్ మళయాళ సాహిత్యంలో పేరుగల హాస్య రచయిత, త్రివేండ్రమ్ యూనివర్సిటీలో పట్టభద్రుడైనా, చదువుతో బాటు హిందుస్తానీ, కర్నాటక శాస్త్రీయ సంగీతలను అభ్యసించాడు. ఈ అభ్యాసంవల్లనే తరువాత ‘పిరవి’ ‘అరోవరల్’ చిత్రాలకు సంగీతం సమకూర్చగలిగాడు.

ఈ నేపథ్యంలో బాల్యం నుండే తన చుట్టూ జరుగుతున్న పరిణామాలకు, సంఘటనలకు ప్రభావితుడై పిచ్చిపిచ్చి గీతలతో బొమ్మలు వేయాలని ప్రయత్నించాడు అరవిందన్. ఇది గమనించిన తండ్రి అరవిందన్లో చిత్రకారుడున్నాడని, పెయింటింగులో శిక్షణ విప్పించాలనుకున్నాడు. కానీ కార్టూనిస్ట్గానే స్థిరపడగలిగాడు. అత్యధిక సర్క్యులేషన్గల మళయాళీ వారపత్రిక ‘‘మాతృభూమి’’లో కార్టూనిస్ట్గా ‘‘స్మాల్ మెన్ అండ్ ది బిగ్ వరల్డ్’’ శీర్షికన వేసే కార్టూన్లు సామాజిక సమస్యలు, రాజకీయాలు, మనష్యుల్లో హిపోక్రసీ మొదలైన వాటిని ప్రతిబింబించేవి. ఇలా ఒక పుష్కర కాలానికి పైగా కార్టూనిస్ట్గా కాలం గడిపిన అరవిందన్ ఒక స్థిరమైన కొలువులో ఉండిపోవాలని నిశ్చయించుకుని, కేరళలోని రబ్బర్ బోర్డ్లో డెవలప్మెంట్ ఆఫీసర్గా ఉద్యోగంలో చేరాడు. కొట్టాయం నుండి కాలికట్ వెళ్ళాడు. అక్కడ ఆయనకు రచయితలు, మేధావులు పరిచయమై అందరూ కలిసి సాహిత్యం గురించి ‘రే’ నుండి మృణాల్ సేన్ తదితరుల సినిమాల గురించి విస్తృతంగా చర్చలు జరిపేవారు. అప్పుడే దక్షిణ భారతంలో కన్నడంలో జి.వి.అయ్యర్, గిరీష్ కర్నాడ్, పఠాభి, బి.వి.కారంత్ కేరళలో అదూర్ వంటి వారు నవ్య సినిమా ఉద్యమానికి ప్రాణం పోయనారంభించారు. అదూర్ గోపాలకృష్ణన్ పూణే ఫిల్మ్ ఇన్స్టిట్యూట్లో శిక్షణ పొంది కేరళకు వచ్చి, తొలుత ‘‘స్వయంవరం’’ తీసి జాతీయ స్థాయిలో ‘‘ఉత్తమ చిత్రం’’గా అవార్డు నందుకుని, మళయాల చిత్ర రంగానికి గర్వకారణమైనాడు.
వీటన్నింటిని గమనిస్తున్న అరవిందన్ తన మిత్రులతో కలిసి 1973లో చిత్ర నిర్మాణానికి పూనుకున్నాడు. చిత్ర దర్శకుడుగా, కెమేరా సెన్స్లోనూ ఎలాంటి సాంకేతిక అనుభవం లేకుండానే చిత్ర నిర్మాణానికి నడుం కట్టాడు. త్రికోటియన్ అనే రచయిత ‘నీలో రచయిత, ఆర్టిస్ట్, మ్యూజికల్గానూ అనుభవం కనబడటంవల్ల దర్శకుడవటం అంత కష్టం కాదని, నీలోని సృజనాత్మక శక్తిని సినిమా మాద్యమానికి ఉపయోగించు అనే సలహా ఇచ్చాడు. అలా తన తొలి చిత్రం ‘‘ఉత్తరాయణం’’ (1974) పూర్తయింది. స్వాతంత్య్రానికి ముందుండే సంఘటన ఆమె, పరిస్థితులను – స్వాతంత్య్రానంతరం జరుగుతున్న పరిణామాలను నేపథ్యంగా తీసుకుని బలమైన కథతో ప్రజల మనోభావాలను తెరకెక్కించాడు. 1947కు ముందు నాటి ఐక్యత, అనంతరం విచ్ఛినమై స్వార్థం, మోసాలు ప్రజలిపోయి – నిరుద్యోగిగా, పేదరికం, ఆకలి, అస్థిరతలకు దారితీసిన పరిస్థితులకు దర్పణం పట్టాడు. ఈ చిత్రం జాతీయ స్థాయిలో ఉత్తమ భావైక్య చిత్రంగా అవార్డు నందుకుని తొలి చిత్రంలోనే పరిణితి చెందిన దర్శకుడిగా ప్రశంసలందుకున్నాడు. కేరళలో విడుదలైనపుడు, ఒక నూతన దర్శకుడు తీసిన చిత్రంలా గాక ఒక అనుభవశాలీయైన దర్శకుడి చిత్రంగా ప్రేక్షకుల మన్ననందుకున్నాడు అరవిందన్.
అనంతరం నాలుగేళ్ళకు గానీ రెండో చిత్రాన్ని రూపొందించలేదు. అది ‘‘కాంచనసీత’ (1978). కాంచన సీత ఆయన దర్శకత్వం ప్రతిభకు తార్కాణంగా నిలిచింది. రామాయణంలోని ఉత్తరకాండలో వచ్చే ‘స్వర్ణసీత’ ఘట్టాన్ని, విభిన్న రీతిలో ప్రయోగాత్మంగా సీతను ప్రకృతితో పోల్చి, చిత్రాన్నంతా ప్రకృతిలోనే చిత్రీకరించాడు. రాముడికి ప్రకృతిలోని ఏ పువ్వును చూసినా సీతే కనబడుతుంది. రామయణంలో మాదిరిగా కాక అయోద్యను ప్రకృతిగా, మునులు వేద మంత్రాలు విని పిస్తుండగా ప్రకృతిలోనే సీతను ప్రతిష్ఠిస్తాడు. ఆయన ఆలోచనలకు అనుగుణంగానే తెలంగాణలోని భద్రాచలం అడవుల్లో తాము శ్రీరాముడి వంశానికి చెందిన వారమని భావించే చెంచులను పాత్రలకు ఎంపిక చేసుకుని, యూనిట్తో సహా తరలి వచ్చి గోదావరి నది, అక్కడి అడువుల్లో, లోయ ల్లోని ప్రకృతి అందాలను కళాత్మకంగా చిత్రీకరించిన ప్రయోగశాలి అరవిందన్.

‘‘కాంచనసీత’లో రామయణంలోని వాస్తవికతను, ప్రజల విశ్వాసాలను తప్పు పట్టించే విధంగా రూపొందించాడని కేరళలోనూ, దేశవ్యాప్తంగానూ విమర్శలకు గురైన అరవిందన్ ‘‘రామాయణం’’లోని ఉత్తరకాండలో వచ్చే స్వర్ణసీత కథకు తను వక్రీకరించలేదు. యథాతథంగానే తీసుకుని చిత్రీకరణలో నూతన పోకడలు అవలంభించానని, దేన్నయినా ఇంటర్ పిటీషన్ చేసే హక్కు ప్రతి ఒక్కరికీ ఉందనీ, ‘కాంచన సీత’ను కళా త్మకంగా చెప్పడానికి ప్రయత్నిం చాను కానీ వక్రీకరించి ప్రయ త్నించలేదు’’ అని సమాధానం చెప్పాడు.
ఆ తరువాత గ్రామీణ వాతావరణంలో సర్కస్ను ప్రదర్శించే వారి ఆధారంగా, సర్కస్ కళాకారుల జీవన స్థితి గతులు ప్రతిబింబించే ‘‘థంపు’’ (1979) చిత్రాన్ని రూపొం దించాడు. సర్కస్ కళాకారుల జీవితాలచే గాక కథలో తాత్విక దృక్పథం కనబరుస్తాడు. వాస్తవానికి ఆరవిందన్ ప్రతి చిత్రం తాత్విక చింతనతో వైవిధ్యం కలిగి ఉంటుంది. 1979లోనే ‘‘కుమ్మాట్టి’’ని రూపొందించగా, 1980 ఇండియన్ పనోరమా విభాగంలో ప్రదర్శించబడింది. ఆంధప్రదేశ్ ఎన్.ఎఫ్.డి.సి. వారు బాలల చిత్రం తీయవలసిందిగా ఆహ్వానించిన నేపథ్యంలో పంచతంత్ర, జాతక కథలను పోలిన కథతో రూపొందించనదే ‘కుమ్మాట్టి’’.
అరవిందన్ 1980లో కేరళలో ఒక గ్రామంలో నివసించే ఒక పేద జాలరి జీవిత కథాంశాన్ని తీసుకుని ‘‘ఇస్తప్పన్’’ తీశాడు. ఇందులో ఒక సంఘటన రకరకాలుగా జరిగి, ప్రేక్షకుడి పరిశీలనా దృష్టి సంఘటనం నేపథ్యం నుండి అభిప్రాయాలకు వెళ్ళి ప్రపంచాన్ని అవగతం చేస్తుంది. అరవిందన్ చిత్రాల్లో పాత్రలు స్పష్టంగా ఉండి, సూటిగా ప్రవర్తిస్తూ వివాద సందర్భాల్లో చక్కగా ఇడిమి ఉంటాయి.
కళాత్మక హృదయాలను పరవ శింపజేసే అరవిందన్ మరో చిత్రం ‘పాక్కువేయిల్’ (1981). తన కలల ఆధారంగా రూపొందించిన ఈ చిత్రంలోని ప్రతి ఫ్రేంలోనూ కవితాత్మకంగా కళాకారులు తమకు తెలిసిన జీవితాన్ని పారేసుకున్న గతాన్ని ఆవిష్కరిస్తూ చివర్లో ఒక అద్భుతమైన కవితను ప్రేక్షకుడు ఏనాటికి మరిచిపోలేడు.
‘‘పోక్కువేయిల్’ తరువాత మానసిక చిత్త ప్రవృత్తులు ఆయా సందర్భంగా ఎలా మారతాయో బాహ్య స్వరూపానాకి, అంతర్గత ఆలోచనలకు దర్పణం పట్టే సెల్యులాయిడ్ కావ్యం ‘‘చిదంబరం’’ (1985), చిదంబరం అంటే ఒక ప్రదేశమూ, ఒక వ్యక్తి, పురాణం కాదు. అతి సున్నితమైన మానవ నైజాన్ని ధార్మిక, తాత్త్విక దృష్టితో చూసి మలచిన కథ అని చెబుతాడు అరవిందన్. ఈ చిత్రంలో దర్శకుని ప్రతి హృద్యంగా, కళాత్మకంగా చిత్రీకరించబడింది. ‘మునియాండి’ అనే తమిళ పశువుల కాపరి, నాగరిక ప్రపంచం గురించి అంతగా తెలియని అమాయకురాలైన భార్య శివకామి, వ్యవసాయ క్షేత్రంలో సూపరిటెండెంట్గా వచ్చి వారి జీవితాన్ని మార్పుకు దోహదం చేసి, పతనానికి కారుకుడై చివరి దాకా మనిమాండి దృష్టిలో నిర్దోషిగానే ఉండి, తనకు తాను దోషినని తెలుసుకుని పలాయనమయ్యే శంకరన్ పాత్రలు – ఈ సమాజంలో మనకు చాలా చోట్ల కనబడతాడు. ఒక పరిస్థితుల్లో శంకరన్ – మునియాండి భార్య శివకామి శారీరకంగా ఏకమౌతారు. కానీ మనిమాండి తన భార్యకు మరో పాత్ర జాకబ్తో అక్రమ సంబంధం ఉందని భావించి, భార్యను చంపి, తను ఆత్మహత్య చేసుకోవడం – అన్నీ గమనిస్తున్న శంకరన్ తను అపరాధిననే మానసిక వేదనతో అక్కడి నుండి పారిపోవడం – ఈ చిత్ర కథాంశం, శంకరన్ శివకామీల పరస్పర ఆకర్షణను అక్రమ సంబంధంగా కాక మానవ నైజమేననే విధంగా అత్యంత సహజంగా, కళాత్మకంగా త్రికోణ ప్రేమ కథాంశాన్ని అనితర సాధ్యాంగా చిత్రీకరించాడు అరవిందన్, మునియాండిగా శ్రీనివాసన్, శివకామిగా స్మితాపాటిల్, శంకరన్గా గోపి, జాకబ్గా మోహనదాస్ల నుండి అపూర్వమైన నటనను రాబట్టాడు. ఈ చిత్రం జాతీయ బహుమతి పొందింది.
1980లో బర్మా, పాలెండ్లో భారతీయ సినిమాల ప్రదర్శనా కార్యక్రమాల్లో పాల్గొనడానికి వెళ్ళినపుడు అరవిందన్ బృందంలో స్మితాపాటిల్ కూడా ఉంది. అపుడే ఆమెతో ఓ చిత్రం తీయాలని నిర్ణయించుకున్నాడాయన, అరవిందన్ తన దృష్టిని, సమయాన్ని పూర్తిగా సినిమా నిర్మాణం మీద లగ్నం చేయాలని – రబ్బర్ బోర్డులో ఉద్యోగానికి 1984లోనే రాజీనామా చేశాడు, చిదంతరం తదుపరి ‘ఒరిడత్’ (1986) చిత్రంలో 1950 ప్రాంతంలో కేరళలోని గ్రామాల్లో విద్యుదీకరణ జరిగినపుడు ఏర్పడిన మార్పుల గురించి చెప్పాడు.

అరవిందన్ ప్రయోగాలు చేయడంలో చేయి తిరిగినవాడని ముందుగానే చెప్పుకున్నాం కదా! అలాంటి చిత్రమే ‘‘మారాట్టం’’ (1988) ‘మారాట్టం’ అంటే వేషం. మళయాళీ రచయిత కవలం నారాయణ ఫణిక్కర్ వ్రాసిన మహాభారతంలోని ‘కీచకవధ’ ఘట్టం ఏకాంకికకు తెర రూపమే మరాట్టం. నృత్య రూపంలో డైలాగులు ఉండక కేవలం దృశ్య పరంగానే సినిమా కొనసాగుతుంది. కేరళలోని కథకళి, మోహినీ ఆట్టం అనే నృత్యాలను కలిపి ఒక ప్రత్యేక నృత్యరూపకాన్ని రూపొందించి, ఈ రెండు నృత్యరీతుల్లో ప్రసిద్ధులైన కళాకారుల సహకారంతో ఈ చిత్రాన్ని రూపొందిం చాడు. ప్రముఖ విమర్శ కురాలు అమితామాలిక్ ఈ చిత్రాన్ని చూసి –
“It is a inimatic treat; So stupenodous is its beauty, So high standar” అని ప్రశంసించారు. ఈ చిత్రం దూరదర్శన్ వారికోసం రూపొందించబడింది. ఆ తరువాత అమెరికా నుండి ఇండియా వచ్చి, భారతీయుల సంస్కృతి, కళారంగ ఆచారాలను అభ్యసించడానికి వచ్చిన విద్యార్థినీ, విద్యార్థుల మానసిక స్పందలను ‘ఉన్ని’ (1989)లో చూపించాడు. ఆయన చివరి చిత్రం ‘‘వాస్తుహర’’ పదకొండవది. 1990లో పూర్తయింది. విడుదలకు ముందే ఆయన ఈ ప్రపంచం నుండి విడుదలైపోయాడు. ‘వాస్తుహర’లో బంగ్లాదేశ్ యుద్ధ కాలంలో కాందిశీకులు ఇండియాలోకి ప్రవేశించడానికి ఎదుర్కొన్న ఇబ్బందులను అలా ఒక యువకుడు (మోహన్లాల్) కలకత్తా వచ్చి, ఒక బెంగాలీ అమ్మాయిని ప్రేమించి పెళ్ళిచేసుకున్న కథను చిత్రీకరించాడు.
అరవిందన్ ‘దిసీర్ హు వాక్స్ అలోన్’ (1985) అనే డాక్యుమెంటరీ ‘జిడ్డు కృష్ణమూర్తి’పై, ఇంకా కౌంటర్స్ ఆఫ్ లైన్ ఆర్ రిథమ్స్ (1987), అనాదధార (1988), సహజ (1988) అనే డాక్యుమెంటరీలను కూడా రూపొందించాడు. ఆయన తీసిన చిత్రాల్లో 8 ఇండియన్ పనోరమాలో ప్రదర్శించబడినవి, బెర్లిన్, కేన్స్, మాన్హైమ్, లూకార్మో, హవాయ్ మొదలగు ఫిలింపెస్టివల్స్లో ఆయా చిత్రాలు ప్రత్యేకంగా ప్రదర్శింపబడటమే గాక, 1984లో ఆయన చిత్రాలతో ప్యారిస్లో రెట్రాస్పెక్టివ్ జరిగింది. ‘ఆరో ఓరల్’, ‘పిరవి’ (1988) చిత్రాలకు సంగీతం కూర్చాడు కూడా. కేవలం ఒకటిన్నర పుష్కర కాలంలోనే జాతీయ, అంతర్జాతీయ స్థాయిలో భారతీయ సినిమాకు కీర్తినార్జించి పెట్టి, 55 ఏళ్ళకే నూరేళ్ళు నిండి 1991 మార్చి 15న తనువు చాలించి, నవ్య సినిమా అభిమానులకు తీరని లోటు కలిగించాడు. కానీ, ఆయన సినిమాలు
ఉన్నంతకాలం ఉత్తమాభి మములున్న ప్రేక్షకుల్లో అమరుడు అరవిందన్.

అరవిందన్ చిత్రమాలిక
1.ఉత్తరాయణం (1974) 2. కాంచనసీత (1978) 3. థంపు (1979) 4. కుమ్మాట్టి (1979), 5. ఇస్తప్పన్ (1980) 6. పాక్కు వేయిల్ (1981), 7. చిదంబరం (1985), 8. ఒరిడత్ (1986), 9. మారాట్టం (1980) 10. ఉన్ని (1989) 11. వాస్తుహర (1990).
డాక్యుమెంటరీలు:
1.The Seer who walks alone (1985), 2. Contours of line or Rhythm (1987), 3. అనాదధార (1988), 4. సహజ (1988)
- హెచ్.రమేష్బాబు, ఎ: 778073638