సహజంగా లభించే వజ్రాలలో ఎక్కువ భాగం రత్నాలుగా పనికిరాని పారిశ్రామికవజ్రాలుగా ఉంటాయి. అతి కొద్దిశాతం మాత్రమే రత్నం లక్షణాలు కలిగిన జమ్ గ్రేడ్ వజ్రాలుగా
ఉంటాయి. వీటిలో ఎక్కువభాగం వివిధ ఛాయలుగా ఉన్న పసుపు రంగులో, కొన్ని గోధుమరంగులో ఉంటాయి. చాలా కొద్దిశాతం మాత్రమే ఏరంగు లేని, లేదా కొద్దిపాటి పసుపు ఛాయలు కలిగి
ఉంటాయి. ఇంకా అతి తక్కువ వజ్రాలు ఎరుపు/ గులాబీ/ నీలం/ నారింజ/ ఆకుపచ్చ/ ఊదారంగు వంటి అనేక ఇతర రంగులలో కూడా ఉంటాయి. ఒకప్పుడు రత్నాలుగా పరిగణించబడని తెలుపు/ నలుపు వజ్రాలు ఇప్పుడు ఫ్యాన్సీ వైట్ ఫ్యాన్సీ బ్లాక్ వంటి పేర్లతో మార్కెట్లో చెలామణి అవుతున్నాయి.
భారత సాహిత్యంలో వజ్రాలు:
అనాదిగా భారత సంస్కృతికి వజ్రాలు చిరపరిచితం. ఇవి మణులుగానే కాక ఆయుధాలుగా కూడా పనికివచ్చాయి. శ్యామాంతక, కౌస్తుభం వంటి మణులు పురాణేతిహాసాలలో ప్రస్తావించబడ్డాయి.
భారతీయ పురాణేతిహాసాలలో కొన్ని చోట్ల రంగువజ్రాల ప్రసక్తి ఉంది.
గరుడపురాణంలో
‘వజ్రరత్నంహి సర్వ రత్న ప్రధానం.
తస్య చతుర్విధం వర్ణం ప్రోచ్యతే:
శుక్లః పీతః శ్యామాస్చైవః
హరితాస చతుర్థాః ప్రోచ్యతే’ అని పేర్కొనబడింది.
దాదాపు ఇదే అర్థం వచ్చే రీతిలో అగ్ని పురాణం, బ్రహత్సంహిత వంటి వాటిలో కూడా ప్రస్తావనలు ఉన్నాయి.
ప్రాచీన సాహిత్యం ప్రకారం పసుపు రంగు వజ్రం రవి గురువులకు అనుసంధానించి ఐశ్వర్యం అదృష్టం కలిగించేవిగా భావించారు. నీలిరంగు వజ్రం శుక్రుడికి అనుసంధానించి ప్రేమ సమతుల్యత, ఆధ్యాత్మికతను పెంపొందిస్తుందని విశ్వాసం. ఆకుపచ్చ వజ్రం బుధుడికి అనుసంధానించి జ్ఞానం,సంపద కలిగిస్తుందని భావించారు. ఎరుపు రంగు వజ్రం అంగారకుడి ప్రతీక అని అది శక్తి ధైర్యం పరాక్రమం కలిగిస్తుందని భావించారు.
బౌద్ధ వాఙ్మయంలో వజ్ర ప్రస్తావన:
బౌద్ధ వాఙ్మయం రత్నావళి, మహావంశ వంటి గ్రంథాలలో కూడా రంగుల వజ్రాల ప్రసక్తి ఉంటుంది. రత్నావళి పసుపు, నీలం మరియు ఆకుపచ్చ వజ్రాలతో సహా రంగు వజ్రాల గురించి వివరిస్తుంది మరియు వాటిని వివిధ శక్తులకు , లక్షణాలతో అనుబంధిస్తుంది. మహావంశలో రంగువజ్రాల ప్రస్తావన ఉంది మరియు బౌద్ధ ఆచారాలలో వాటి ప్రాముఖ్యతను వివరిస్తుంది.
వజ్రాలు-రకాలు:
అప్పటిలో పూర్తిగా రంగులేని వజ్రాలు నీలమణులు లోహిత మణుల వంటివి శ్రేష్టమైన రత్నాలుగా భావించబడేవి. రానురాను అనేక దేశాల్లో వజ్రాలు కనుగొనటం, వాటిలో అనేక రకాల వజ్రాలు ఉండటం వల్ల ఇప్పుడు మార్కెట్లో అన్నిరకాల వజ్రాలు చెలామణి అవుతున్నాయి.
తెలుపు రంగు వజ్రాలు:
నలుపు/ గోధుమ రంగు/ బూడిద రంగు/ పాలవంటి తెలుపు రంగుకల వజ్రం వాణిజ్యపరంగా తక్కువ విలువ కలిగి ఉంటుంది. ఈ లక్షణాన్ని BGM అని వ్యవహరిస్తారు. ఏ వజ్రంలో నైనా BGM ఛాయలు ఉంటే దాని గ్రేడ్ మరియు వాణిజ్య విలువలు గణనీయంగా పడిపొతాయి. వజ్రాల తెలుపును హేజీ/ మిల్కీ/ క్లౌడీ అని వ్యవహరిస్తారు కానీ ఇటీవల నల్ల వజ్రాలతో పాటు పూర్తి తెలుపు రంగు వజ్రాలు కూడా ‘‘ఫ్యాన్సీ వైట్’’ గా మార్కెట్లో చెలామణి అవుతున్నాయి. ఇవి కొన్ని సార్లు ఓపాల్ మాదిరిగా మెరుస్తూ ఉంటాయి. అందువల్ల వీటిని ఒపాలసెంట్ (OPALESCENT) వజ్రాలు అనికూడా అంటారు. ఈ తెలుపు రంగు వజ్రాలలో ఉన్న అతి సూక్ష్మమైన నైట్రోజన్ చేరిక, హైడ్రోజన్ డిఫెక్ట్ వంటి కారణాల వల్ల వస్తుందని కొందరి అభిప్రాయం.
నలుపు రంగు వజ్రాలు:
ప్రస్తుతం ఫ్యాన్సీ బ్లాక్గా వ్యవహరించ బడుతున్న ‘‘బ్లాక్ డైమండ్’’ ఒకప్పుడు విలువైనదిగా పరిగణించబడేది కాదు. రచయిత జె.ఎస్. సుట్టన్ తన 1928 పుస్తకం ‘డైమండ్ ఎ డిస్క్రిప్టివ్ ట్రీటీస్’లో ‘‘సాధారణ నల్ల వజ్రం నల్ల సీలింగ్ వ్యాక్స్ లాంటిది’’ అని రాశాడు. ‘‘బ్రహ్మనేత్రం’’గా పెర్కోనబడిన 67.50 క్యారెట్ల నల్లటి ఓర్లాఫ్ వజ్రం భారతదేశంలోని విగ్రహంనుండి దొంగిలించబడింది. దీనికి ఒక శాపం ఉందని మరియు దాని యజమానులలో చాలామంది ఆత్మహత్య చేసుకున్నారని నమ్ముతారు. శాపాన్ని అధిగమించడానికి వజ్రం తిరిగి సానబట్టబడింది అంటారు.
ఇరవైయవ శతాబ్దం చివరివరకు నలుపు వజ్రాలకు అంతగా ప్రజాదరణ లేదు. కాని ఈ మధ్యనే కొన్ని సినిమాల్లో నల్ల వజ్రపు ఉంగరం ఎంగేజ్మెంట్ రింగ్గా ఇవ్వటం,కొందరు కళాకారులు దీనిని ఎంగేజ్మెంట్ రింగ్గా వాడటం వల్ల దీనికి ప్రాచుర్యం లభించింది.
వజ్రానికి నలుపురంగు దానిలో ఉన్న గ్రాఫైట్ కల్మషం వల్ల వస్తుంది. సహజ నలుపు వజ్రం అపారదర్శకంగా లోహం వలె మెరుస్తూ ఉంటుంది. అయితే మార్కెట్ లో దొరికే నలుపు వజ్రాలు చాలా వరకు కృత్రిమంగా మెరుగుపరచబడినవే. హెచ్పిహెచ్టి పద్ధతి ద్వారా మార్పు చేయబడింది లేదా కృత్రిమ వికిరణ పద్ధతి ద్వారా మార్పు చేయబడింది కావచ్చు. జిఐఏ రూపొందించిన కలర్ గ్రేడీంగ్ పద్ధతిలో నల్ల వజ్రం గ్రేడ్ లేదు. సహజమైనదా లేక మార్పు చేయబడిందా మాత్రమే తెలుసు కోవచ్చు. ఈ నల్ల వజ్రం విషయంలో కలర్/ క్లారిటీ రెండు కలిసి పోయినట్లు అనిపిస్తుందని కొందరి అభిప్రాయం.

పసుపు రంగు వజ్రాలు:
వజ్రాలలో పసుపురంగువి చాలా ఎక్కువగా ఉంటాయి. ఈ పసుపు రంగు వజ్రాలుకు నైట్రోజన్ మలినాల చేరిక వల్ల వస్తుంది. ఒక్కోసారి ఈ పసుపు రంగు సాంద్రత ఎక్కువగా ఉండి వివిధ ఛాయలు గల పసుపు రంగు వజ్రాలు ఏర్పడతాయి. వీటిలో కానరీ ఎల్లో రకం అధిక మార్కెట్ విలువ కలిగి ఉంటుంది. సిర్రాలియోన్ లో దొరికే పసుపు రంగు వజ్రాలు టైప్ lbకి చెందినవిగా ఇటీవల గుర్తించారు.
గోధుమ రంగు వజ్రాలు:
గోధుమ రంగు వజ్రాలు కూడా ఎక్కువగానే దొరుకుతాయి కాని పసుపు రంగు వజ్రాలతో సమానంగా కాదు. ఈ గోధుమ రంగు ‘‘వేకన్సీ క్లస్టర్లు’’ కారణంగా ఎంపిక చేసిన కాంతి శోషణ వలన కలుగుతుంది.
ఎరుపు రంగు వజ్రాలు:
వజ్రాలఎరుపురంగుకు వజ్రం యొక్క స్ఫటికనిర్మాణంలో లోపాలు’’ (lattice diffects) ఉండటం కారణం, వజ్రం తయారయ్యే క్రమంలో ‘‘ప్లాస్టిక్ విరూపణ’’ (plasctic deformation) జరగటం వల్ల స్పటిక లాటిస్ నిర్మాణం నీలి పసుపురంగు కాంతిని గ్రహించి ఎరుపురంగు కాంతిని పరావర్తనం చేయటంవల్ల వజ్రం ఎరుపుగా కనిపిస్తుంది. ఒక్కోసారి నైట్రోజన్ చేరిక వల్ల కూడా ఎరుపురంగు వస్తుంది. ఎరుపురంగు వజ్రాలు దక్షిణఆఫ్రికా, అంగోలా, కాంగోలో లభిస్తాయి.
ఆస్ట్రేలియా లోని ఆర్గేల్ గనులు ఎరుపు గులాబీ రంగు వజ్రాలకు ప్రసిద్ధి చెందినవి. రష్యాలో కూడా ఇవి దొరుకుతాయి. ఈ అరుదైన వజ్రాలు. భారత దేశంలో కూడా అక్కడక్కడా దొరికినట్టు వ్యాపారవర్గాలవారు చెప్పారు.
అత్యంత ప్రసిద్ధ ఎర్ర వజ్రాలలో కొన్నిమౌసైఫ్ (Mousseiff Diamond) వజ్రం. ఇది 5.11 కారట్ల ప్రపంచంలో అతి విలువైన వజ్రంగా ప్రసిద్ధి చెందింది. 0.95 కారట్ల ఫ్యాన్సీ ఎరుపు ‘‘హాంకాక్ వజ్రం’’ (Hancock Diamond) 1987లో 880000 డాలర్ల ధరకు అమ్ముడు పోయింది. తిరుమల శ్రీవారి ఆభరణాలలో ఒక ఎరుపు రంగు వజ్రం ఉన్నట్లు చాలామంది నమ్మకం.
గులాబీ రంగు వజ్రాలు:
గులాబీరంగు వజ్రాలుకూడా చాలా అరుదుగా ఉంటాయి. మొత్తం జమ్ గ్రేడ్ వజ్రాలలో 0.01 శాతం మాత్రమే ఇవి దొరుకుతాయి. వజ్రానికి గులాబీ రంగు రావటానికి కారణం వజ్రం తయారైన క్రమంలో అధికపీడనం, వేడి వల్ల స్పటిక లాటిస్ నిర్మాణంలో మార్పులు జరిగి ప్లాస్టిక్ విరూపణ సంభవించడం.
ఈ గులాబీరంగు ముదురు, లేతవంటి వివిధ ఛాయలుగా ఉంటుంది. రంగు యొక్క టోన్ కూడా పాస్టెల్, బేబీ లేదా హాట్ పింక్ వంటి వివిధ రకాలుగా ఉంటుంది.
60 క్యారెట్ల పింక్ స్టార్ అనే వజ్రం 71.2 మిలియన్ డాలర్ల ధరకు 2017లో అమ్ముడు పోయింది.ఆర్గేల్ పింక్ జుబ్లీ అనే 8.79 క్యారెట్ కుషన్ కట్ వజ్రం, పింక్ సీన్ రైజ్ అనే 29.79 క్యారెట్ ఎమరాల్డ్ కట్ వజ్రం అత్యంత విలువైన వజ్రాలుగా ప్రసిద్ధి చెందాయి. పింక్ కలర్ వజ్రాలు ఎక్కువగా ఆస్ట్రేలియా లోని ఆర్గేల్ గనుల్లో దొరుకుతాయి. దక్షిణాఫ్రికాలో కూడా ఉన్నాయి.
ఆకుపచ్చరంగు వజ్రాలు:
ఆకుపచ్చరంగు వజ్రాలు అత్యంత అరుదుగా మాత్రమే దొరుకుతాయి. వజ్రం సహజంగా రేడియోధార్మిక వికిరణానికి గురికావడం వల్ల స్పటిక లాటిస్ నిర్మాణంలో మార్పులు జరిగి ఆకుపచ్చరంగు సంతరించుకుంటుంది.
దక్షిణాఫ్రికా, రష్యా, బ్రెజిల్ దేశాల్లో ఇవి దొరుకుతాయి. భారతదేశంలో దొరికిన 41 క్యారెట్ డ్రెస్డెన్ గ్రీన్ అనే పేరుగల చరిత్ర ప్రసిద్ధి చెందిన వజ్రం ఈ ఆకుపచ్చ వజ్రాల రకమైనదే.
నీలిరంగు వజ్రాలు:
నీలిరంగువజ్రాలు కూడా అత్యంత అరుదుగా మాత్రమే దొరుకుతాయి. వీటిరంగు బోరాన్ చేరికవల్ల స్పటిక లాటిస్ నిర్మాణంలో ఉన్నలోపాల వల్ల,ఇంకా హైడ్రోజన్ చేరికవల్ల కూడా వజ్రాలు నీలంరంగు సంతరించుకుంటాయి. ప్రపంచ ప్రఖ్యాత హోప్ డైమండ్ ఈరకానికి చెందినదే. బ్లూజాగర్స్ గా ప్రసిద్ధిచెందిన వజ్రాలు నిజానికి ఏరంగులేని డి కలర్ వజ్రాలు. వీటి నీలిరంగు ఫ్లోరసెన్స్ వల్ల వస్తుంది. ఈ రంగురంగుల వజ్రాలు అత్యంత అరుదుగా మాత్రమే సహజంగా లభిస్తాయి. ఈరోజుల్లో వీటిని కృత్రిమంగా కూడా తయారుచేస్తున్నారు. సహజ వజ్రాలను HPHT treatment ద్వారా కూడా రంగు వజ్రాలుగా మార్చవచ్చు.

వజ్రాలు-రంగుల గ్రేడింగ్:
GIA కలర్ గ్రేడీంగ్: GIA వారి వర్గీకరణ ప్రకారం ఏ రంగు లేని వాటిని డి(D) గాను ఆ తరువాత పసుపు/ గోధుమ/బూడిద రంగు ఛాయల ఉనికినిబట్టి
EFGHIనుండి్ Z వరకు వర్గీకరణ చేయబడింది.
D పూర్తిగా రంగులేని వజ్రం. EF రంగులేని కొద్దిపాటి వేరే ఛాయలు గల వజ్రం. GHIJ స్థూలద్రష్టికి రంగు కనిపించకుండా ఉండే వజ్రాలు. KLM కొద్దిపాటి పసుపు ఛాయలు గల వజ్రం. NOPR పసుపు ఛాయలు గల వజ్రం
STUV to Z పసుపు/ గోధుమ/ బూడిద ఛాయలుగల వజ్రం.
1950లో జిఐఏ వారి వర్గీకరణ మొదలైంది. అప్పటినుండి మార్కెట్ వర్గాలు GIA Colour Chartను ప్రామాణికంగా పరిగణనలోకి తీసుకుని వజ్రం విలువ నిర్ధారణ చేస్తున్నారు.
GIAవారు కలర్ గ్రేడీంగ్ పద్ధతిలోనాణ్యతా ప్రమాణాలు పాటిస్తున్నారు. దీనికోసం (colorometry) కొన్ని పరికరాలను Electronic Photoelectric Cell కూడా తయారు చేశారు. ఎంత తక్కువ రంగు (D colour) కలిగి ఉంటే అంత విలువ వజ్రానికి ఉంటుంది. సాంధ్రమైన ఇంపైన రంగులను బట్టి మార్కెట్ విలువ మారుతుంది.
వజ్రాల వర్గీకరణ:
స్వచ్ఛమైన వజ్రం కార్బన్ అనే ఒకే ఒక మూలకంతో తయారవుతుంది. ఇవి క్రమం తప్పకుండా పునరావృతమయ్యే పద్ధతి ప్రకారం అమర్చబడి ఉంటాయి (డైమండ్ లాటిస్). ఇందువల్ల వజ్రం రత్నాలలో ప్రత్యేకత సంతరించుకుంది. అప్పుడప్పుడు కార్బన్ అణువు నైట్రోజన్ మరియు బోరాన్ ద్వారా ప్రతిస్థాపన చేయబడుతుంది. కొన్నిసార్లు ఇతర మలినాలు కూడా కలిసి పోతాయి. ఈ మలినాలు, నత్రజని మరియు బోరాన్ ప్రతిస్థాపనల ఆధారంగా వజ్రాలను టైప్1, టైప్ II గా వర్గీకరించారు. టైప్1లో మలినాలు ఉంటాయి మరియు టైప్II మలినాలు లేకుండా
ఉంటుంది (తక్కువ బోరాన్ మాత్రమే ఉంటుంది). మలినాల స్థానం ఆధారంగా టైప్ 1ను 1a (సమిష్టి మలినాలు కలవి) మరియు 1b (వివిక్త మలినాలు కలవి) గా నిర్ణయిస్తారు. వీటిని మలినాల స్థానాలను బట్టి టైప్ IaA మరియు టైప్ IaBలుగా ఉప వర్గీకరించబడ్డాయి. బోరాన్ లేకపోవడం, ఉండటం ఆధారంగా కూడా టైప్ II వజ్రాలు వర్గీకరించబడ్డాయి. బోరాన్ మలినాలు లేకపోవడం (IIa), బోరాన్ మలినాలు ఉండటం (IIb).

ఈ మలినాలు వజ్రాలరంగుకు ముఖ్య కారణం, మరియు వజ్రం యొక్క నాణ్యతను ప్రభావితం చేస్తాయి.
గోల్కొండ వజ్రాలుగా ప్రసిద్ధి చెందిన ఏ రంగులేని కన్నీటిబొట్టువలె కల్మషంలేని వజ్రాలు టైప్ IIa రకానికి చెందినవి.
సహజ టైప్Ib వజ్రాలు గోధుమ రంగు పసుపు రంగు ఇంకా నారింజ రంగుల్లో ఉంటాయి. వీటిని కృత్రిమంగా ఏ రంగులేని వజ్రాలు, ఎరుపు, గులాబీ రంగు వజ్రాలుగా కూడా మార్చవచ్చు.
జిఐఏ వారి అభిప్రాయం ప్రకారం ఇప్పుడు మార్కెట్లో చెలామణి అవుతున్న కృత్రిమ వజ్రాలు, HPHT treatment వజ్రాలు అన్ని టైప్ Ib రకం వజ్రాలే. కేప్ డైమండ్ గా చెలామణి అవుతున్న పసుపురంగు వజ్రాలు, ఆర్గేల్ పింక్ వజ్రాలు టైప్ Ia రకం వజ్రాలే. 95% సహజ వజ్రాలు టైప్ Ia రకానికి చెందినదే.
ఊసరవెల్లి వజ్రం:
కొన్ని వజ్రాలు 150 సెంటీగ్రేడ్ల వద్ద లేదా ఎక్కువకాలం చీకటిలో ఉంచి తీసినప్పుడు నారింజ పసుపురంగు నుండి పసుపురంగులోకి మారుతాయి. కొన్ని ఆలివ్ గ్రీన్ నుండి గోధుమ ఛాయగల పసుపురంగు లోకి మారుతాయి. కొన్ని వజ్రాలలో ఈ మార్పు 15 నిమిషాలు స్థిరంగా ఉంటుంది. ఈ విధంగా ఎందుకు జరుగుతుంది అనే విషయాన్ని శాస్త్రజ్ఞులు ఇంకా పరిశోధిస్తున్నారు. లాటిస్ నిర్మాణంలో ఉన్నలోపాల వల్ల అనుకున్నప్పటికీ ఇతర కారణాలను కూడా తోసిపుచ్చలేము అని కొందరి అభిప్రాయం. అత్యంత అరుదుగా దొరికే ఈ రంగుమార్చే వజ్రాలను మెదట 1866లో గుర్తించారు. 1943 నుండి ఇవి ‘‘ఊసరవెల్లి వజ్రం’’ (Chameleon Diamond)గా మార్కెట్లో చెలామణి అవుతున్నాయి. వీటిలో కొన్ని వజ్రాలను వ్యతిరేక ఊసరవెల్లి వజ్రాలుగా గుర్తించారు. అంటే వీటిలో పసుపురంగు నుండి ఆలివ్ గ్రీన్ రంగు మారడం ఉంటుంది. సాధారణ ఈరకం వజ్రాలు ఆకుపచ్చ వజ్రాలను పోలి ఉంటాయి. వీటిపై పరిశోధనలు ఇంకా జరగవలసి ఉంది.
-చకిలం వేణుగోపాలరావు
డిప్యూటి డైరెక్టర్ జనరల్ జిఎస్సై(రి)
ఎ: 9866449348
శ్రీరామోజు హరగోపాల్,
ఎ : 99494 98698