ప్రపంచ నదుల దినోత్సవం ప్రతి సంవత్సరం సెప్టెంబర్‍ చివరి ఆదివారం జరుపుకుంటారు. ఈ సంవత్సరం సెప్టెంబర్‍ 26న వస్తుంది. ప్రపంచ నదుల దినోత్సవం ప్రజల అవగాహన పెంచడానికి, ప్రపంచవ్యాప్తంగా అన్ని నదుల మెరుగైన నిర్వహణను ప్రోత్సహించడానికి ప్రయత్నిస్తుంది. ప్రపంచ నదుల దినోత్సవం ప్రపంచంలోని జలమార్గాలను జరుపుకోవడం, నదుల ప్రాముఖ్యతను తెలియజేస్తుంది. ముఖ్యమైన, అందమైన నదులను సంరక్షించడానికి ప్రజలకు అవగాహన కల్పించడం, ప్రోత్సహించడం ఈ దినోత్సవం లక్ష్యం.
ప్రపంచ నదుల దినోత్సవం చరిత్ర ఏమిటి?
ఐక్యరాజ్యసమితి (UN) 2005లో వాటర్‍ ఫర్‍ లైఫ్‍ దశాబ్దాన్ని ప్రారంభించింది. ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న నీటి వనరులను బాగా చూసుకోవాల్సిన ఆవశ్యకతపై మరింత అవగాహన కల్పించడమే దీని లక్ష్యం. ఈ చొరవ తరువాత, అంతర్జాతీయంగా ప్రసిద్ధి చెందిన నదీ న్యాయవాది మార్క్ ఏంజెలో ప్రతిపాదనకు ప్రతిస్పందనగా ప్రపంచ నదుల దినోత్సవం (WRD) స్థాపించబడింది. మొదటి ప్రపంచ నదుల దినోత్సవం 2005 జరుపుకుంది. అప్పటి నుండి ప్రతి సంవత్సరం సెప్టెంబర్‍ నాల్గవ ఆదివారం జరుపుకుంటారు. ప్రస్తుతం, 70కి పైగా దేశాలలో అనేక మిలియన్ల మంది ప్రజలు జలవనరుల యొక్క విలువలను మరోసారి జ్ఞాపకం చేసుకుంటారు.
నదుల ప్రాముఖ్యత ఏమిటి?
నదుల ఉనికి ప్రజల జీవితంలో గొప్ప ప్రాముఖ్యతను కలిగి ఉంది. నదుల ప్రాముఖ్యతను విస్మరించలేము. నదులు (నీరు) లేకుండా ప్రజలు త్రాగలేరు లేదా తినలేరు కాబట్టి నదులు తమ జీవితంలో ప్రాథమిక పాత్ర పోషిస్తాయి. పరిశ్రమ నది నీటిపై ఆధారపడి ఉంటుంది. ఎందుకంటే ఇది యంత్రాలకు విద్యుత్‍ వనరులను అందిస్తుంది. పరిశ్రమ నుండి విషరహిత వ్యర్థ పదార్థాలను పారవేయడం వారి ఉత్పత్తి తర్వాత నదుల్లోకి దారితీస్తుంది. పంటలు పెరగడానికి నదులు నీటిని అందిస్తాయి. ఇది సారవంతమైన భూమిని, మళ్లీ సారవంతమైనదిగా చేయడానికి సహాయపడుతుంది. కనుక ఇది వృక్షసంపద వృద్ధికి కూడా ఉపయోగపడుతుంది. దేశానికి వెన్నెముక అయిన వ్యవసాయం వృద్ధికి నదులు ప్రాథమిక వనరులు.
నదుల ప్రాముఖ్యత:
నదులు పోషకాలను, భూమి చుట్టూ ఉన్న ప్రాంతాలకు తీసుకువెళతాయి. నదులు నీటి చక్రంలో కీలక పాత్ర పోషిస్తాయి. ఉపరితల నీటి కోసం డ్రైనేజ్‍ చానల్స్గా పనిచేస్తాయి. ఇది భూమి యొక్క భూభాగంలో దాదాపు 75% ప్రవహిస్తుంది. నదులు భూమిలోని అనేక జీవులకు ఆహారం, ఆవాసాలను అందిస్తాయి. అలాగే, అనేక అరుదైన చెట్లు, మొక్కలు నదుల ద్వారా పెరుగుతాయి. ఒట్టెర్స్, బాతులు మరియు బీవర్లు నదీ తీరంలో తమ ఇళ్లను తయారు చేసుకుంటాయి. బుల్‍రష్‍లు, రెల్లు వంటి మొక్కలు నది ఒడ్డున పెరుగుతాయి.
కొన్ని జంతువులు నదిని ఆహారం, పానీయం కోసం ఉపయోగిస్తాయి. కింగ్‍ ఫిషర్స్ వంటి పక్షులు నది నుండి చిన్న చేపలను తింటాయి. జింకలు, సింహాలు, ఏనుగులు వంటి జంతువులు నదుల నుండి నీటిని తాగుతాయి. ఎలుగుబంట్లు వంటి జంతువులు నదుల నుండి చేపలను పట్టుకుంటాయి.నది డెల్టాలలో అనేక రకాల వన్యప్రాణులు ఉన్నాయి. క్షీరదాలు, పక్షులు, కీటకాలు తమ ఇళ్ల కోసం, ఆహారం కోసం డెల్టాను ఉపయోగిస్తాయి.
వాణిజ్యం, అన్వేషణ, వినోదం కోసం నదులు మార్గాలు, ప్రయాణ మార్గాలను అందిస్తాయి. నదుల దగ్గర లోయలు, మైదానాలు సారవంతమైన నేలలను అందిస్తాయి. పొడి ప్రాంతాలలో ఉన్న రైతులు సమీపంలోని నదుల నుండి నీటిపారుదల గుంటల ద్వారా తీసుకునే నీటిని ఉపయోగించి తమ పంట భూములకు సాగునీరు అందిస్తారు.
నదులు ముఖ్యమైన శక్తి వనరుగా పనిచేస్తాయి. ప్రారంభ పారిశ్రామిక యుగంలో, దుకాణాలు, మిల్లులు, కర్మాగారాలు నదుల దగ్గర నిర్మించబడ్డాయి. దీని నుండి నీటిని యంత్రాలకు ఉపయోగించు కోవచ్చు. నిటారుగా ఉన్న నదులను ఇప్పుడు జలవిద్యుత్‍ ప్లాంట్లు, వాటి నీటి టర్బైన్‍లను శక్తివంతం చేయడానికి ఉపయోగిస్తారు.
నదీ కాలుష్యానికి కారణాలు, ప్రభావాలు – పరిష్కారాలు
కారణాలు:
పంటలపై ఎరువులు, పురుగుమందులు వర్షం ద్వారా మట్టి ద్వారా కరిగి నదులలో కలుస్తాయి. పురుగుమందులు, ఎరువులు హానికరం. ఎందుకంటే అవి ఆల్గే పెరగడానికి కారణమవుతాయి. ఆల్గే నీటి మొక్కలను నాశనం చేస్తుంది. అలాగే, నదుల నుండి నీటిని ఉపయోగించే యంత్రాలు లేదా యంత్రాలను చల్లబరచడానికి ఉపయోగించే కర్మాగారాలు నదిలోని రసాయనాలను కలిగి ఉన్న నీటిని తిరిగి నదిలోకి పంపటం ద్వారా నదిలో కాలుష్యం ఏర్పడుతుంది. ఇది కాకుండా, ప్రజలు చెత్తను, సీసాలు, ప్యాకెట్ల వంటి ప్లాస్టిక్‍లను నేరుగా నదుల్లోకి వదులుతారు. ఈ కారకాలు నది కాలుష్యానికి దారితీస్తాయి.
ప్రభావాలు:
కలుషితమైన నీరు నీటిపై ఆధారపడిన జంతువులు, ప్రజలు, ఇతర జీవులకు వ్యాధులను కలిగిస్తుంది. వ్యాధి సోకిన జంతువును తినడం ద్వారా ప్రజలు అనేక వ్యాధులను పొందుతారు. వ్యవసాయం, ఇతర వ్యవసాయ కార్యకలాపాలు నదిపై ఆధారపడినందున నష్టపోతాయి.
పరిష్కారాలు:
మురికి నదులను శుభ్రం చేయడానికి అన్ని దేశాల ప్రభుత్వాలు కృషి చేయాలి. నదీ కాలుష్యం, నీటిపై ఆధారపడిన ప్రజల, ఇతర జీవుల జీవితాన్ని ఎలా ప్రభావితం చేస్తుందనే దాని గురించి ప్రజలకు అవగాహన కల్పించాలి. నదులు శుభ్రం చేయడానికి ప్రభుత్వాలు, స్వచ్ఛంద సంస్థలు ప్రోత్సహించాలి.
భారతీయ నదులు
భారతదేశంలో ప్రధానంగా గంగ, సట్లూజ్‍, సింధు, రవి, బీస్‍, జీలం, యమున, చంబల్‍, ఘాగ్రా, కోసి, బెట్వా, కొడుకు, బ్రహ్మపుత్ర, నర్మద, తపతి, మహానది, లుని, ఘగ్గర్‍, సబర్మతి, కృష్ణ, గోదావరి, కావేరి, తుంగభద్ర మొదలైన నదులు ప్రవహిస్తున్నాయి.
నదుల పరిరక్షణ :
- ఇంట్లో బయోడిగ్రేడబుల్‍ శుభ్రపరిచే ఉత్పత్తులను ఉపయో గించండి. ఎందుకంటే శుభ్రపరిచే ఉత్పత్తులన్నీ కాలువలో కొట్టుకుపోయి నదులకి తిరిగి వస్తాయి.
- ఒక చెట్టును నాటండి – నదీతీరంలోని చెట్లు, పొదలను పునరుద్ధరించడం అనేది మన నదులకు మెరుగైన నీటి పరిశుభ్రత, మరింత స్థిరమైన నదీతీరాలకు కీలకమైన దశ. జలచరాలకు కూడా చెట్లు ఆశ్రయం కల్పిస్తాయి.
- ఇంట్లో, బయట, చెత్త రీసైక్లింగ్‍కి పంపాలి. చాలా చెత్త మురుగు కాలువలలో కొట్టుకుపోయి, తిరిగి నదులకి వెళ్లిపోతుంది.
- యాదృచ్ఛిక చెత్తను టాయిలెట్‍లో ఎప్పుడూ వేయవద్దు. దానిని చెత్తబుట్టలో వేయండి. మీరు పళ్ళు తోముకున్నప్పుడు ట్యాప్‍ని ఆపివేసేలా చూసుకోండి. తద్వారా విలువైన నీరు నేరుగా కాలువలోకి వెళ్లదు.
- మీకు పెంపుడు జంతువులు ఉంటే, వాటిని పచ్చిక బయళ్లలో కడగడానికి ప్రయత్నించండి. తద్వారా అదనపు నీరు మొక్కల ద్వారా గ్రహించబడుతుంది.
- పురుగుమందుల వాడకాన్ని పరిమితం చేయండి. ఎందుకంటే అవి సాధారణంగా నీటిలో కరుగుతాయి. మీరు మీ తోటలో లేదా పచ్చికలో ఈ రసాయన పదార్థాలను ఉపయోగించి నప్పుడు, ప్రవాహం భూమిలోకి లీక్‍ అవ్వవచ్చు. తద్వారా జలాశయాలు లేదా సమీపంలోని నదులు చెడిపోతాయి.
- ఉపయోగంలో లేనప్పుడు లైట్లను ఆపివేయండి. ఛార్జర్‍లను అన్‍ప్లగ్‍ చేయండి. ఇది మీకు, మీ కుటుంబానికి డబ్బు, నీటిని ఆదా చేయడానికి సహాయపడుతుంది.
- అడవిలో ఏదైనా వంటకాలు కడగడం లేదా నదికి సమీపంలో ఉన్న టాయిలెట్‍కి వెళ్లడం చేయకండి.
- ప్రతి దేశంలోని నదులు, సరస్సులు, ఇతర నీటి వనరులు ఇప్పుడు వాతావరణ మార్పు, కాలుష్యం, పారిశ్రామిక అభివ•ద్ధికి సంబంధించిన తీవ్రమైన ముప్పులను ఎదుర్కొంటున్నాయి. ఏది ఏమైనప్పటికీ, తాగునీటి నుండి వన్యప్రాణుల ఆవాసాల వరకు మరియు జలవిద్యుత్‍ వనరు నుండి యంత్రాలను నడపడానికి అనేక ప్రయోజనాలను అందించే మన నదులను రక్షించడం, సంరక్షించడం మన అందరి కర్తవ్యం.
- నరహరి రావు,
ఎ : 868 666 4949